Νεανική Λογοτεχνία

Η Νεανική Λογοτεχνία ξεκίνησε με το κίνημα του Διαφωτισμού στην Ευρώπη. Με το πέρασμα των χρόνων αναγνωρίστηκε η ιδιαιτερότητά της και έτσι πλέον αποτελεί ένα ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος. Η νεανική λογοτεχνία αντιμετωπίζει τον νέο ως αυτόνομη μονάδα και τείνει να  ικανοποιήσει τις ανάγκες του, να καλύψει τον μορφωτικό χώρο του, να συμπληρώσει την κοινωνική προσωπικότητά του. Συνδέεται οργανικά ή ταυτίζεται με την λογοτεχνία για μεγάλους, αλλά σταδιακά έχει αυτονομηθεί και προβάλλει τις νέες ηθικό – κοινωνικές άξιες και πρακτικές για να βοηθηθεί ο νέος για καλύτερη προσαρμογή στη ζωή.

Η Νεανική Λογοτεχνία είναι ο συνεκτικός χώρος όπου συνυπάρχουν λογοτεχνήματα που απευθύνονται στις αισθητικές απαιτήσεις και τα ενδιαφέροντα της εφηβικής και νεανικής ηλικίας και που ανταποκρίνονται στοχευμένα στο αντιληπτικό, γλωσσικό και συναισθηματικό επίπεδο της.

Στα βιβλία για τους νέους συναντώνται δυο ετερογενείς κόσμοι: ο κόσμος των παιδιών και ο κόσμος των ώριμων. Ανάμεσα τους υπάρχει ένα χάσμα που εντοπίζεται στις αντιλήψεις στα βιώματα, στους πόθους και στις ορμές των νέων. Ένας οδηγός, που ίσως αγνοείται, είναι η αρχαία ελληνική λογοτεχνία που είναι μία ηθική λογοτεχνία· περιέχει αξίες και θέτει ηθικούς προβληματισμούς. Αρκετοί συγγραφείς την έχουν ως βάση, για να προσφέρουν στον νέο  εκφραστικά και καλλιτεχνικά μέσα να κρίνουν τί είναι ωραίο, τι είναι καλό και τί κακό, τί ηθικό και τί ανήθικο, τί ωφέλιμο και τί βλαβερό, για την κοινωνία, το κράτος, τον πολίτη. ‘Το ηθικά ωφέλιμο με το τερπνό είναι ο ιδανικός αισθητικός συνδυασμός’, κατά τον Οράτιο. Τα κείμενα δομούνται ώστε να συμβάλουν στην ψυχαγωγία και στην πνευματική ανέλιξη του, στη διαμόρφωση της ελεύθερης συνείδησης του, στην ωρίμανση της προσωπικότητάς του.

Οι καλοί συγγραφείς νεανικής λογοτεχνίας λαμβάνουν υπόψη τους τη δραστικότητα του ωραίου λόγου και τις ψυχικές ανάγκες της νεανικής ηλικίας, ώστε να της προσφέρουν κείμενα που πρώτιστα θα κάνουν τη συνείδηση του νεαρού αναγνώστη να λειτουργήσει αισθητικά. Συχνά περιέχουν και κάποια ιδεολογικά μηνύματα. O καλός λογοτέχνης για νέους συνειδητοποιεί την ευθύνη του και προσπαθεί ‘να εκφράσει τον άγγελο και όχι το δαίμονα που κρύβει μέσα του’. Η λογοτεχνία στη σχέση της με τον νέο αναδεικνύεται σε μορφωτικό αγαθό που συμβάλλει στην καλλιέργεια του ανθρώπινου ήθους, δονεί την καρδιά, οδηγεί στην ψυχική ανύψωση, φωτίζει τον πόνο και τη χαρά, μυεί στη γλώσσα και στην ομορφιά.

Η Νεανική Λογοτεχνία βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη, από πλευράς περιεχομένου και μορφής. Έχει απελευθερωθεί από παλιούς φραγμούς, περιορισμούς και άκαμπτους ηθικούς κώδικες και οι συγγραφείς έχουν μεγαλύτερη ελευθερία να πειραματιστούν και να πρωτοτυπήσουν, πιο κοντά σε ό,τι ζητούν οι νέοι.

Σημεία αναγνώρισης ενός νεανικού βιβλίου

Ένα νεανικό βιβλίο έχει σύνθετη μάλλον και σπάνια απλή μορφή. Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι νέοι απέναντι σε ενήλικες, η γλώσσα του βιβλίου είναι προσανατολισμένη στη γλώσσα των νέων, με ευθύ και κοφτό λόγο και διάλογο, με περιγραφή χρήσιμων θεμάτων και χωρίς φλυαρία, αν και δεν λείπουν κάποια πειράγματα, κάποια σκανδαλάκια, η χρήση λέξεων σε ‘αργκώ’ και κάποιων φράσεων ειρωνικών. Η ιστορία εκτυλίσσεται με δράσεις κάποτε ηθικές, κάποτε ωφελιμιστικές, με ηθικά μηνύματα ή με αδιαφορία σε συνήθειες των μεγάλων. Υπάρχει αμεσότητα στην αφήγηση, πολλή ενέργεια και όχι αδράνεια, ξεκάθαροι διάλογοι, κάποτε κάποιες ενδοσκοπήσεις και ψυχογραφήσεις χωρίς σαφείς απαντήσεις ή λύσεις. Ενυπάρχουν τα στοιχεία της μαγείας, της φαντασίας, της δίψας για περιπέτεια και έντονης διεκδίκησης, είτε δίκαιης, είτε υπερβάλλουσας. Η υπόθεση του έργου έχει διαρκές ‘ψάξιμο’, όχι πάντα ξεκάθαρο στόχο, η πλοκή είναι έντονη, γρήγορη, με έρωτες, δοκιμές και αποτυχίες αλλά και με ένα σαφές αίσθημα ότι ο νεαρός ‘θα συνεχίσει να το μάχεται’. Γενικά, ένα καλό νεανικό βιβλίο προσφέρει στον νέο απόλαυση, σε θέματα όπου προσθέτει γνώση, και που τον οδηγούν σ’ ένα κόσμο πραγματικό ή φανταστικό, που δεν είχε υπόψη του όμως τον κεντρίζει. Γι’ αυτό η γλώσσα πρέπει να διατυπώνεται απλή, ελκυστική, με ροή, και πλούσια φαντασία… χωρίς να παραλείπει και το ερωτικό στοιχείο των νέων, που αναζητεί να εκδηλωθεί.

Μεταξύ άλλων στην νεανική – εφηβική λογοτεχνία ανήκουν οι συγγράφεις: Καρκαβίτσας Ανδρέας, Μάνος Κοντολέων, η Λίτσα Ψαραύτη, η Βούλα Μάστορη η Άλκη Ζέη, η Ζωρζ Σαρή, η Ελένη Χωρεάνθη, η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, η Ηρώ Παπαμόσχου, η Τούλα Τίγκα, η Ελένη Δικαίου, η Ελένη Μαντέλου, η Κίρα Σίνου, ο Φίλιππος Μανδηλαράς, ο Βασίλης Παπαθεοδώρου, η Ελένη Πριόβολου, Μαρία ΛαµπαδαρίδουΠόθου, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Φρανσουά Φενελόν, Ντάνιελ Ντεφόε, Κάρολος Ντίκενς, Μαρκ Τουέιν, Μάγια Αγγέλου κ.α.