Κριτική Παρουσίαση της Ποιητικής Συλλογής «Οσία» της Σίσσυς Σιγιουλτζή-Ρουκά από τον Κώστα Κατσώνη

Όπως συμβαίνει με κάθε λογοτέχνη-ποιητή/ποιήτρια, που ζει και δημιουργεί στις συνθήκες του σύγχρονου αντιφατικού, διαρκώς κλονιζόμενου και ταραγμένου κόσμου, έτσι και η Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά, αποτυπώνει μέσα από το ποιητικό της βιβλίο Οσία, συναισθήματα, σκέψεις και στοχασμούς, ιδέες και προβληματισμούς, που σχετίζονται άμεσα με όσα γύρω μας τεκταίνονται αλλά και με όσα η ίδια βιώνει. Με απλή κατανοητή γλώσσα και με ποικιλία εκφραστικών τρόπων, κάνει τη δική της ποιητική κατάθεση, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αθήνα (2020) από τις Εκδόσεις «Αρχύτας» και αποτελεί το 1^ο στη Σειρά Έργων Ποίησης του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας-Κύπρου, όπως διαβάζουμε στο εξώφυλλο του βιβλίου, το οποίο κοσμεί μια σουρεαλιστικής υφής χαρακτηριστική ανθρώπινη γυναικεία μορφή, σε χαρακτικό του Οδυσσέα Τουσουνίδη, γλύπτη και ζωγράφου. Ο τίτλος του βιβλίου, που παραπέμπει, αναπόφευκτα σε αγιολογικού τύπου αναφορές, όπως επεξηγεί η ποιήτρια στις πρώτες σελίδες, δόθηκε στην ποιητική της συλλογή στη μνήμη της μακαριστής Κωνσταντινουπολίτισσας γιαγιάς της που λεγόταν «Οσία», όνομα το οποίο φέρει και η ίδια.

Παραθέτει μάλιστα στην αρχή του βιβλίου ένα σύντομο εισαγωγικό κείμενο, με τον ομώνυμο τίτλο («Οσία»), όπου επεξηγεί τη χριστιανική ερμηνεία της λέξης, που αποδίδεται σε άτομα τα οποία καταξιώθηκαν από την Εκκλησία με τον τίτλο της αγιότητας, ως αποτέλεσμα ασκητικής αφοσίωσης «ψυχή τε και σώματι» στον Θεό. Αποδίδει ταυτόχρονα η ποιήτρια, στο εισαγωγικό αυτό κείμενό της, οσιακό χαρακτήρα και στον κάθε ποιητή που διάγει, όπως γράφει, μια ανάλογη «ασκητική ζωή, ως ένας άλλος μοναχός, ταγμένος στην καλλιτεχνική αρμονία του ανεξήγητου».

«Γλυκιά πατρίδα» για κάθε πνευματικό δημιουργό και καλλιτέχνη, αποκαλούσε τη μοναξιά ο αείμνηστος Ίων Δραγούμης, ενώ συνειρμικά η δική μου σκέψη, με αφορμή το πιο πάνω κείμενο, ακροβατώντας αναθυμάται και αυτό που γράφει ο Νομπελίστας ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης στο εμβληματικό του έργο Άξιον Εστί (η Γένεσις): «Εντολή σου, είπε, αυτός ο κόσμος και γραμμένος μες στα σπλάχνα σου είναι. Διάβασε κα προσπάθησε και πολέμησε, είπε. ΄Ο καθείς και τα όπλα του είπε’. Και τα χέρια του άπλωσε όπως κάνει νέος δόκιμος Θεός για να πλάσει μαζί αλγηδόνα και ευφροσύνη».

Νέος, δόκιμος θεός ο ποιητής, λοιπόν, κατά τον Ελύτη, αλγηδόνα και ευφροσύνη (πόνος και χαρά δηλαδή) είναι ο δρόμος του… Κι αυτό είναι απόλυτα τεκμαρτό μέσα από τις χιλιάδες των ποιημάτων και των στίχων που γράφτηκαν και καθημερινά γράφονται και σήμερα, μια και ο ποιητής, ως ο πιο ευαίσθητος δέκτης των γύρω του δρώμενων, ξέρει και μπορεί να μετουσιώνει ποιητικά τους βασικούς πυλώνες και τους κραδασμούς της ανθρώπινης ύπαρξης και της ζωής, που δεν είναι άλλοι από τη χαρά και τη λύπη, τον πόνο και την ψυχική ευφορία, που συνυπάρχουν και σαν χαρμολύπη στη χριστιανική μας υμνολογία.

Ας έρθουμε όμως στο προκείμενο, αφού στόχος μας είναι να κάνουμε μια όσο γίνεται πιο συνοπτική αναφορά στην Οσία. Καθώς ο αναγνώστης διεξέρχεται τις 108 σελίδες του βιβλίου-το οποίο περιλαμβάνει επίσης εκτενές παράρτημα από Συνεντεύξεις της ποιήτριας σε έντυπα, ηλεκτρονικά και ψηφιακά ΜΜΕ, κάνουμε έναν πρώτο σταθμό στην αφιέρωση που παρατίθεται μετά τον επίλογο προς το τέλος της συλλογής, όπου διαβάζουμε ότι η ανά χείρας ποιητική συλλογή είναι αφιερωμένη στις ποιήτριες που αναψηλαφούν συνεχώς τις αιώνιες αξίες, τις μεταφυσικές συνισταμένες τους, τις προοπτικές τους και την περιρρέουσα πραγματικότητα. Στις οσίες που ασκητεύουν στον κόσμο της ποίησης, που γράφουν για να κατανοήσουν πρωτίστως τον εαυτό τους, τον ρόλο τους στη ζωή, την ίδια τη ζωή, τα πράγματα, τον περιβάλλοντα κόσμο και χώρο, και να τα ερμηνεύσουν μέσω της ποίησης. Και καταλήγει το παράθεμα: Τρόπος ζωής η ποίηση, στο αέναο χθες, στο παντοτινό σήμερα, στο αιώνιο αύριο.

Η αφιέρωση αυτή, όπως εύκολα συνάγεται, επιβεβαιώνει και τεκμηριώνει όσα πιο πάνω είχαν αναφερθεί αναφορικά με τον δρόμο της ποίησης και τον ρόλο του ποιητή/της ποιήτριας, διαχρονικά και πολύ περισσότερο στον σύγχρονο χειμαζόμενο κόσμο του 21^ου αιώνα. Η Σίσσυ Σουγιουλτζή Ρουκά, καθώς πορεύεται σ’ αυτό το μοναχικό, δύσβατο και ανηφορικό μονοπάτι της ποιητικής δημιουργίας, μάς δίνει ποιήματα-που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, αλλά και ποιητικά αναγνώσματα, όπως επίσης και κείμενα στοχαστικού προβληματισμού, με μια ποικιλώνυμη θεματική ποικιλία. Η ποίησή της άλλοτε γίνεται κραυγαλέα, καταγγελτική και οργισμένη, άλλοτε προσομοιάζει με σουρεαλιστικό ερωτικό παραλήρημα, ενώ διαβάζουμε και ποιήματα ήπιας, νοσταλγικής και λυρικής ενίοτε ερωτικής υφής, ελπίδας και αισιοδοξίας, αλλά και ποιήματα και αναγνώσματα κοινωνικού προβληματισμού, υπαρξιακής-μεταφυσικής αναζήτησης και αγωνίας. Ενδεικτικοί του περιεχομένου είναι οι τίτλοι αρκετών από τα 57 συνολικά ποιήματα-και κείμενα, μερικούς από τους οποίους παραθέτουμε: «Με τα χέρια στον τοίχο», «Τόσο αληθινά, παράλογα, παράφορα», «Πρωτόγνωρη γλύκα ζωής», «Στου κύκλου τα οράματα», «Ελπίδα», «Σ’ αυτή τη ζωή είναι τα αδύνατα δυνατά», «Το σκάκι του Αιώνα», «Ο Σταυρός μου», «Να γιατί σ’ αγαπώ», «Πρώτη πίκρα-παντοτινή νοσταλγία», «Κραυγές μυαλού- Διάλογοι ψυχής» κτλ. Τα πλείστα είναι γραμμένα σε απλό, απέριττο νεοτερικό στίχο, ενώ δεν λείπουν και τα ομοιοκατάληκτα ποιήματα-που αποτελούν και τις πρώτες ποιητικές της δημιουργίες, των μαθητικών της χρόνων.

Αν σταθούμε, για παράδειγμα, στο πρώτο ποίημα της συλλογής, που έχει τίτλο «Με τα χέρια στον τοίχο», γινόμαστε συμμέτοχοι σε μια ποίηση κραυγαλέα, γραμμένη με προφανή τα συναισθήματα της οργής, που μετατρέπουν τον ποιητικό λόγο σε μια λεκτική κραυγή διαμαρτυρίας, φωνακτή ποίηση, με άλλα λόγια, εμφανώς επηρεασμένη και καθορισμένη από τα κυρίαρχα στιγμιαία συναισθήματα της ποιήτριας, καθώς αποτυπώνει με τη γραφίδα της μια πλημμυρίδα οργής και αγανάκτησης- ένα μαστίγωμα της κοινωνίας, για όλα όσα ανεπίτρεπτα, σαφώς αρνητικά, εγκληματικά τα πλείστα, μειωτικά και απαξιωτικά για τον σύγχρονο κόσμο, επισημαίνοντας ταυτόχρονα και τα γενεσιουργά τους αίτια: που δεν είναι άλλα από την ίδια την οικογένεια πρώτιστα, που στερεί από τα παιδιά της την αγάπη και την αναγνώριση που τόσο πολύ την έχουν ανάγκη και τη δικαιούνται. Δίνουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Αλήτες, κοπρίτες/κλέφτες, ληστές, απατεώνες/, πρεζόνια, ναρκομανείς, τοξικομανείς, βαποράκια, αλκοολικοί, μέθυσοι, σάτυροι, παιδεραστές, ανώμαλοι, πόρνες, ζιγκολό, δολοφόνοι, εγκληματίες, κακοποιοί, αυτόχειρες/. Μικροπωλητές του θράσους, /πλανόδιοι θανάτου/μετανάστες τύχης αδικημένης, επαίτες μιας ζωής χαμένης, /ζητιάνοι στην τζούρα της στοργής, /άστεγοι , ξεριζωμένοι,/παράνομοι στον ίδιο παρονομαστή/ ανεύθυνοι, τεμπέληδες, επιρρεπείς/πιόνια άνομης ψυχής, /μαριονέτες στη φρίκη μιας στιγμής/ φιγούρες σε βρεγμένο χαρτί, σκιές στο έλεος, μισές/ Άνθρωποι καμένοι, τρομαγμένοι/, Αδέλφια αγάπης προδομένα/κουφάρια στον τρόμο τυλιγμένα. /Χειμώνας στις καρδιές των ζωντανών, νεκρών. /Ω, ρε μάνα, και πατέρα, /γιατί τους στερήσατε την αναγνώριση /και τη στοργή που τόσο λαχταρούσαν;/Γιατί;

Ποιήματα κοινωνικού προβληματισμού, με νότες αισιόδοξης ενατένισης της ζωής ενίοτε, είναι επίσης τα ποιήματα «Το σκάκι του αιώνα», «Το αληθινό», «Δεν αξίζει», « Η ζωή», «Κραυγές μυαλού-Διάλογος ψυχής» και άλλα, ενώ δεν λείπουν και ποιήματα ποιητικής, όπως είναι π.χ. το ποίημα «Του Κύκλου τα οράματα», όπου με αισιόδοξη εξομολογητική διάθεση δίνει το στίγμα της δικής της ποιητικής πορείας: Ταξιδεύοντας στον χρόνο,/οδηγό διάλεξα την ποίηση/να με συντροφεύει χαρμόσυνα/ στα πελάγη, τα ουράνια…/Στα γαλάζια νερά, τα καθάρια της ποίησης,/επιλέξαμε να πλέξουμε τον δικό μας ιστό,/ φωτεινό και δροσερό, γήινο και ερωτικό/ πρόθυμο να μας ταξιδέψει/ σε πελάγη νέα, ξεκάθαρα, μαγευτικά,/χαρίζοντας σ’ εμάς την ελπίδα της αιωνιότητας».

Μεγάλη αισιοδοξία αναδύεται επίσης και μέσα από αρκετά άλλα ποιήματα, όπως είναι π.χ. τα ποιητικά αναγνώσματα «Εικόνες βάλσαμο ψυχής», «Δεκαοχτώ» και άλλα. Πέρα όμως από τα ποιήματα και τα κείμενα κοινωνικού προβληματισμού, κυρίαρχο είναι στην ποιητική της συλλογή το ερωτικό στοιχείο. Ο έρωτας, η αληθινή αγάπη, η αγαπητική συμπόρευση, η διαρκής ερωτική αναζήτηση, που εμπεριέχει ταυτόχρονα τη χαρά, τον πόνο, τη λύπη, την προσμονή αλλά και την ελπίδα, την πίστη στη ζωή και την αισιοδοξία, είναι διάχυτα στα ερωτικά ποιήματα της συλλογής. Γράφει, για παράδειγμα, στο ποίημα «Όνειρο και προσμονή»: Ανάσα μου, πνοή μου εσύ και μαρτυρία, της μιας μου ψυχής, άνοιξέ μου δρόμο! Δώσε πάνω μου το κλειδί να ανοίξω, να διαβώ το κατώφλι της αδιόρατης αγάπης, του ατέρμονου έρωτα…Είναι νύχτα κι εγώ πάντα θα είμαι εδώ, προσμένοντας το όνειρο να φέρει μέσα μου το φως της ημέρας..

Ερωτικό σουρεαλιστικό, παθιασμένο παραλήρημα, με έντονα ρεαλιστικά στοιχεία που παραπέμπουν σε κάποιες περιπτώσεις στο θέατρο του παράλογου, είναι το ξέσπασμα της ποιήτριας στο ποιητικό ανάγνωσμα «Τόσο αληθινά, Παράλογα, Παράφορα», όπου γράφει, ανάμεσα σε άλλα:

Με ελκύεις τόσο περίεργα, παράλογα, παράφορα. Θέλω να σε χειρουργήσω. Θέλω να δω από τι είσαι φτιαγμένος. Να πιάσω τους κτύπους της καρδιάς σου. Να μετρήσω την ανάσα σου. Να παίξω άρπα στις χορδές σου. Να αγγίξω τα αγγεία σου…Να σερφάρω στις αρτηρίες σου, να κάνω κόλπα μαγικά με τα αιμοπετάλιά σου, να παίξω μήλα με τα λευκά σου αιμοσφαίρια, να χορέψω αγκαλιά με την πίεσή σου…Έχεις γίνει το όραμα και ο εφιάλτης μου! Σε λατρεύω!

Αρκετά είναι επίσης τα ποιήματα υπαρξιακής αγωνίας και μεταφυσικής αναζήτησης, που δίνουν το στίγμα των οραμάτων, των προσδοκιών αλλά και των διαρκών εναγώνιων ερωτημάτων και αναζητήσεων που ταλανίζουν την ποιήτρια αλλά και κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο του σύγχρονου κόσμου, κινητοποιώντας τον ταυτόχρονα σε κινήσεις και πράξεις δράσης και αντίδρασης για την υπέρβαση των καθημερινών σκοπέλων και αντιξοοτήτων που η ζωή μας επιφυλάσσει. Γράφει, για παράδειγμα, στο κείμενο που έχει τίτλο «Το σκάκι του αιώνα», που είναι κείμενο στοχαστικού προβληματισμού: Πάντα λέω, ισχυρίζομαι ότι η ζωή μου βρήκε τα σταθμά της, πήρα τον δρόμο μου, δεν αλλάζει…κι όμως τότε, γίνεται, συμβαίνει το υπέρ-πραγματικό. Κομήτες βομβαρδίζουν τη σχεδία μου. Κάνω κινήσεις, ενέργειες, μετέχω σε δρώμενα που ποτέ δεν πίστευα ότι θα πρωταγωνιστώ. Ίσως φταίει η δίψα μου για το ποτήρι της ζωής, ίσως η λαιμαργία μου για το όνειρο…Αφού ζω, υπάρχω και είμαι πιόνι στο σκάκι του αιώνα, οφείλω να γνωρίζω τους κανόνες του παιχνιδιού, την προϊστορία του αλλά και την προοπτική του της μετέπειτα εξέλιξής του…

Επιλογικά, μπορούμε να πούμε ότι στη σύγχρονη μεταμοντέρνα εποχή μας, όπου οι κανόνες και οι καθιερωμένες νόρμες και οι κανόνες της ποιητικής και της ευρύτερης λογοτεχνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, αμφισβητούνται και ανατρέπονται, ο κάθε λογοτέχνης και καλλιτέχνης δημιουργός, άνδρας ή γυναίκα, μπορεί και είναι νόμιμο και επιβαλλόμενο να κινείται και να δημιουργεί σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας. Έτσι λοιπόν, όλες οι μορφές, οι τεχνοτροπίες, οι εκφραστικοί τρόποι και οι μορφικές επιλογές, είναι πλέον αποδεκτές στην τέχνη, εάν και εφόσον οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα-ποιητικό ή άλλο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό, που προκαλεί στον αποδέκτη-αναγνώστη, θεατή, ακροατή κτλ., την αναμενόμενη αισθητική συγκίνηση.

Κι αυτό ισχύει σε κάθε ποιητικό έργο, όπως ισχύει και για την ποιητική συλλογή Οσία, της αγαπητής μας Σίσσυς Σιγουλτζή-Ρουκά, η οποία διακινείται στον ποιητικό κόσμο που δημιουργεί, με αυτό το αίσθημα, το αίσθημα της απόλυτης ελευθερίας, στη μορφή, την έκφραση και τη γραφή, δίνοντάς μας στίχους που μπορούν να μας συγκινήσουν, να μας ταξιδέψουν, να μας κάνουν νοσταλγούς αναζητητές της ζωής ή ακαταμάχητους μαχητές του απρόσιτου ή ακόμα και να μας κάνουν να στοχαστούμε και να προβληματιστούμε για όσα τεκταίνονται γύρω μας. Συγχαρητήρια αγαπητή Σίσσυ, καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο σου και αναμένουμε την επόμενη ποιητική σου κατάθεση, όπως υπόσχεσαι και εξαγγέλλεις στο βιβλίο.