1η Ερώτηση ΣΠΕΚ: Υπάρχει κάποιο γεγονός (ευχάριστο ή όχι ) που θυμάστε έντονα; Σας επηρέασε, σας προβλημάτισε, σας άλλαξε τις αναζητήσεις, σας ενέπνευσε για δημιουργία και κέρδος;
Απάντηση Α.Τ.: Η ζωή μου επηρεάστηκε καθοριστικά τη στιγμή που ολοκλήρωσα τις βασικές πανεπιστημιακές μου σπουδές και έπρεπε να πάρω αποφάσεις για το μέλλον. Το κλίμα εδώ, παρόλο που ήμασταν στα τέλη της δικτατορίας, ήταν θετικό. Αφενός μεν υπήρξαν ορισμένοι δάσκαλοι – Γάλλοι κυρίως – που με ενέπνευσαν με το ανοιχτό τους πνεύμα και την ευαισθησία τους ενώ, αφετέρου είχα την τύχη να εργασθώ ως εθελόντρια ερευνήτρια στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, στην κυψέλη που είχε δημιουργήσει τη δεκαετία του ’60 ο Κ.Θ. Δημαράς. Εκείνος, όπως και πολλοί από τους συνεργάτες του, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε σημαντικές προσωπικότητες και έθεσαν νέες βάσεις και προσανατολισμούς στην πνευματική και επιστημονική ζωή της χώρας μας, είχε καταφύγει στα χρόνια της δικτατορίας στο Παρίσι και δίδασκε στη Σορβόννη, διευθύνοντας το Νεοελληνικό Ινστιτούτο.
Η περίοδος των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη Γαλλία, με υποτροφία της Γαλλικής Κυβερνήσεως. υπήρξε θα έλεγα καταλυτική, πολύ πλούσια σε πνευματικές εμπειρίες και αισθητικές αναζητήσεις. Κυριάρχησε ασφαλώς η μαθητεία μου κοντά στον Κ.Θ. Δημαρά αλλά με συνεπήρε και η γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα, οι διανοητές που ακτινοβολούσαν στον χώρο της θεωρίας της λογοτεχνίας και της συγκριτικής φιλολογίας – για παράδειγμα, πρόλαβα να ακούσω τον Roland Barthes στο Collège de France και το «enfant terrible de la littérature comparée», τον René Étiemble, στο Paris III. Ο δομισμός, η θεωρία της διακειμενικότητας, η κοινωνιολογική προσέγγιση, κ.λπ. κατείχαν ακόμη περίοπτη θέση και οι περισσότεροι εισηγητές τους ήσαν ενεργοί, με το συγγραφικό τους έργο και με την ακαδημαϊκή τους διδασκαλία (όπως ο Claude Levi-Strauss, ο Tzvetan Todorov, η Julia Kristeva, κ.ά.). Αργότερα, βαρύνοντα ρόλο έπαιξε και η γνωριμία, μαθητεία και φιλία μου με την Ελένη Αντωνιάδη-Μπιμπίκου, εκπρόσωπο της Σχολής των Annales, μαθήτρια του Fernand Braudel, μια γοητευτική και ισχυρή προσωπικότητα της εποχής, μια «κυρία» της Αριστεράς. Σταματώ όμως εδώ γιατί έχω καταθέσει και αλλού τη μαρτυρία μου για όλα αυτά. Αναπόφευκτα, οι αναζητήσεις μου επηρεάστηκαν ριζικά και τα ενδιαφέροντά μου μετατοπίστηκαν βαθμιαία και εμπλουτίστηκαν με άλλες παραμέτρους χωρίς να πάψω ποτέ να αγαπώ και να καλλιεργώ τη λογοτεχνία και ασφαλώς τη γαλλική γραμματεία, την οποία σπούδασα αρχικά. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα κι ενώ οι δίοδοι με τη Γαλλία (τη Σορβόννη και την École des Hautes Études en Sciences Sociales) έμεναν ανοιχτοί, η ένταξή μου για είκοσι χρόνια στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε. υπήρξε εξίσου μια καταλυτική και πολύπλευρη εμπειρία. Στρατηγικός χώρος εκείνη την περίοδο, με έφερε κοντά στους πιο σημαντικούς νεοελληνιστές και ιστορικούς, Έλληνες και Ευρωπαίους, αλλά και διεύρυνε τους ορίζοντές μου, καλλιεργώντας την περιέργειά μου για μια συγκριτική προσέγγιση των επαφών μας με τις άλλες χώρες της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης. Ιστορία των ιδεών, συγκριτική γραμματολογία, ιστορία του θεάτρου και συγκριτική δραματολογία, τέλος πολιτισμικές επαφές και διαμεσολαβήσεις, όλα αυτά έφθαναν, νομίζω, για να γεμίσουν μια ζωή και να την καταστήσουν όμορφη και συνεχή περιπέτεια.
Η ακαδημαϊκή διδασκαλία που ξεκίνησε από το 1995, για να με φέρει το 2000 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α., κοντά σε ξεχωριστές προσωπικότητες, όπως ο Βάλτερ Πούχνερ, ο Σπύρος Α. Ευαγγελάτος, ο Άγγελος Δεληβοριάς, ο Νάσος Βαγενάς και πολλοί άλλοι, μαζί με την αέναη ανανέωση που προσφέρουν οι φοιτητές και τη μαγική όσμωση της διδασκαλίας ολοκλήρωσαν την πορεία μου. Εξομολογούμαι ότι, όταν με ρωτούσαν από μικρή «τι ήθελα να κάνω όταν μεγαλώσω», απαντούσα αυθόρμητα: «να γράφω και να είμαι δασκάλα». Αξιώθηκα να θεραπεύσω και τα δύο.
2η Ερώτηση ΣΠΕΚ: Υπάρχει κάποιο έργο σας, λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό ή επιστημονικό που θα το κάνατε διαφορετικά ή καθόλου; Γιατί; Αν όχι, απαντήστε μονολεκτικά.
Απάντηση Α.Τ.: Είναι βέβαιο ότι το έργο μας, είτε πρόκειται για λογοτεχνικό, είτε για καλλιτεχνικό ή επιστημονικό, ενώ έχει κάτι το τετελεσμένο, είναι όπως ένα παιδί που έρχεται στον κόσμο, διατηρεί με τον δημιουργό του ένα είδος ομφάλιου λώρου, ενώ ταυτοχρόνως αυτονομείται, ακολουθώντας τον δικό του δρόμο. Ο δημιουργός/συγγραφέας παρακολουθεί ανήσυχος την πορεία του, αρχικά αμήχανος, μετά έκπληκτος και ασφαλώς βαθιά ικανοποιημένος όταν η υποδοχή που του επιφυλάσσει το αναγνωστικό κοινό και η επιστημονική κοινότητα είναι θετικές.
Ωστόσο, περιέχει ταυτοχρόνως, και κάτι το ανείπωτο, κάτι που ενδεχομένως σε μια δεύτερη γραφή θα διατυπωνόταν ή θα ερμηνευόταν αλλιώς. Με αυτές τις σκέψεις, είμαι ικανοποιημένη να πω ότι δεν υπάρχει κάτι για το οποίο έχω μετανιώσει, υπάρχουν όμως αρκετά πράγματα που δεν έκανα και θα ήθελα να κάνω ή να ολοκληρώσω, με προεξάρχουσα τη βαθύτατη επιθυμία μου να είχα ασχοληθεί η ίδια με τη δημιουργική λογοτεχνική γραφή, όχι με την ποίηση αλλά με τον πεζό λόγο.
3η Ερώτηση ΣΠΕΚ: Τί αναζητάτε ακόμη στην ζωή σας και την λογοτεχνική/ καλλιτεχνική/ επιστημονική/ επαγγελματική σας πορεία; Υπάρχουν συγκεκριμένες ανησυχίες;
Απάντηση Α.Τ.: Η πνευματική ζωή και όλα της τα παράγωγα (λογοτεχνική, καλλιτεχνική δημιουργία, επιστημονικός λόγος, διδασκαλία) είναι σύμφυτη με μια αέναη ανησυχία. Πάντοτε ανησυχείς για το τελικό αποτέλεσμα, διαρκώς αμφιβάλλεις. Κάθε φορά που απευθύνεσαι σε ένα κοινό ή μπαίνεις στην αίθουσα διδασκαλίας κατέχεσαι από την ανησυχία: πόσο σαφής, εύληπτος θα είσαι, πόσο θα εμπνεύσεις; Για να είσαι καλός ομιλητής και καλός δάσκαλος, πρέπει να επενεργήσεις, να κινητοποιήσεις το ακροατήριό σου, ακριβώς όπως και ο ηθοποιός, πρέπει να παίξεις δηλαδή καλά τον ρόλο σου, με τον λόγο και τις κινήσεις σου. Αυτή η διάδραση πλανάται στην ατμόσφαιρα, υπάρχουν φορές που νιώθεις ότι δεν επετεύχθη η μεταδοτικότητα που θα ήθελες, και άλλες που νιώθεις το αόρατο νήμα της συμ=πάθειας και της επικοινωνίας, ένα ωραίο αίσθημα συνενοχής (complicité).
4η Ερώτηση ΣΠΕΚ: Τί σημαίνει για σας «καλή υστεροφημία»; Τί να θυμάται ο κόσμος για σας;
Απάντηση Α.Τ.: Θα ευχόμουν να με θυμούνται ως μια επιστήμονα που ερεύνησε και έγραψε με εντιμότητα, επιδιώκοντας να διατυπώσει, όσο αυτό είναι εφικτό, με νηφαλιότητα αντικειμενικές κρίσεις και ως μια δασκάλα που στάθηκε κοντά στους μαθητές της, μεταλαμπαδεύοντας, στο βαθμό του εφικτού, τις γνώσεις της, κάνοντάς τους να αγαπήσουν το γνωστικό αντικείμενο, να το κατανοήσουν σε βάθος και να αναπτύξουν ορθή κρίση.
Συνοπτικό Βιογραφικό Σημείωμα:
https://www.theatre.uoa.gr/anthropino_dynamiko/omotimoi_kathigites/tampaki_anna/
Η Άννα Ταμπάκη γεννήθηκε στον Πειραιά. Aπόφοιτος της Eλληνο-Γαλλικής Σχολής «Jeanne d’Arc», πτυχιούχος Ελληνικής και Γαλλικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Aθηνών, συνέχισε ως υπότροφος της Γαλλικής Kυβερνήσεως μεταπτυχιακές σπουδές σε γαλλικά πανεπιστήμια (Université de Clermont II, νυν Université Blaise Pascal, Université Paris Sorbonne-Paris IV) και εξειδικεύθηκε στους τομείς της γαλλικής, συγκριτικής, και νεοελληνικής φιλολογίας. Υπήρξε μαθήτρια του Κ. Θ. Δημαρά στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Έτυχε επίσης υποτροφίας από το Ίδρυμα «Aλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Eίναι διδάκτωρ της École des Hautes Études en Sciences Sociales (Παρίσι). Yπήρξε Eρευνήτρια στο Kέντρο, σήμερα Τμήμα Nεοελληνικών Eρευνών του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών (1980-2000), όπου συμμετείχε σε πολλά ερευνητικά προγράμματα και σε διακρατικές συνεργασίες. Από το 2000 διατηρεί την ιδιότητα του Φιλοξενούμενου Eρευνητή και για την χρονική περίοδο 1997-2012 ήταν Ε.Υ. του ερευνητικού έργου «Nεοελληνικές Mεταφράσεις». Είναι ιδρυτικό μέλος του «Σεμιναρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας και Ιστορίας των Ιδεών» (2000), το οποίο απορροφήθηκε βαθμιαία στον «Τομέα Γραμματολογίας» του νυν Τμήματος Νεοελληνικών Ερευνών. Η Άννα Ταμπάκη είναι Επίτιμο Μέλος του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου.
Δίδαξε ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου (1995-2000) στο Tμήμα Θεατρικών Σπουδών του Παν/μίου Πατρών. Tο 1999 εξελέγη Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια στο TΘΣ του Παν/μίου Aθηνών και το 2004 Kαθηγήτρια στο ίδιο Tμήμα, όπου διδάσκει ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου, ευρωπαϊκή δραματολογία και σε μεταπτυχιακό επίπεδο θεατρική μετάφραση (θεωρία και πράξη). Ανέλαβε πολλά διοικητικά και άλλα καθήκοντα: για το χρονικό διάστημα 2001-2009 υπήρξε Ε.Υ. του προγράμματος Πρακτικής Άσκησης Φοιτητών (ΕΠΕΑΚ ΙΙ) και για το χρονικό διάστημα 2002-2008 Ε.Υ. του Προγράμματος Αναμόρφωσης Προπτυχιακών Σπουδών (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ). Από το 2007 ήταν μέλος της Επιτροπής Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΤΘΣ και από το φθινόπωρο του 2009 ως τον Σεπτέμβριο του 2014 είχε τη Διεύθυνσή του. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος την περίοδο 2015 (Νοέμβριος) με 2017 (Δεκέμβριος).
Έχει συνεργαστεί με το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), καταρχάς ως κριτική αναγνώστρια στην α᾽ έκδοση της Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας (2 τ.), και από το ακαδημαϊκό έτος 2010-2019 συνεργάστηκε ως Καθηγήτρια-Σύμβουλος στην ΕΛΠ44: «Νεοελληνικό θέατρο (1600-1940) – Κινηματογράφος».
Υπήρξε Ε.Υ, δυο ερευνητικών προγραμμάτων ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ:
Ι. 2012-2015 (ΘΑΛΗΣ): διαπανεπιστηµιακό / διατµηµατικό ερευνητικό πρόγραμμα µε ακρωνύµιο «Χρυσαλλίς/Chrysallis», «Πολιτισµικές διαµεσολαβήσεις και διαµόρφωση του ‘εθνικού χαρακτήρα’ στον περιοδικό τύπο του 19ου αιώνα»/ ‘‘Cultural transfer and ‘national character’ in nineteenth century Greek periodicals’’ (http://www.chrisalis.eu/index.php/el/).
ΙΙ. 2014-2015 («ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ», ΕΣΠΑ).: ελληνο-ιταλικό ερευνητικό πρόγραµµα µε ακρωνύµιο «ARCH»: ARCH – Αρχειακή έρευνα και πολιτιστική κληρονομιά: Το θεατρικό αρχείο της Socìetas Raffaello Sanzio / Archival Research and Cultural Heritage: The Theatre Archive of Socìetas Raffaello Sanzio.
Στο πλαίσιο του Eρευνητικού προγράμματος «Kαποδίστριας» (χρηματοδότηση από τον ΕΛΚΕ), έχει αναλάβει και φέρει εις πέρας αρκετά ερευνητικά έργα.
Είναι Επιστημονικός σύμβουλος στο πρόγραμμα «Πολιτισμικοί διαμεσολαβητές ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες (1830-1974)» / «Médiateurs culturels entre la Grèce, la France et autres pays européens (1830-1974)». Φορείς συνεργασίας:Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών ΕΙΕ, École Française d’Athènes (Γαλλική Σχολή Αθηνών).
Από το 2003 ως την Άνοιξη του 2009, υπήρξε μέλος της Προσωρινής Γενικής Συνέλευσης του TΘΣ (Σχολή Kαλών Tεχνών, Nαύπλιο) του Παν/μίου Πελοποννήσου. Μεταξύ άλλων, συμμετείχε, με απόφαση της Δ.Ε., στην επιτροπή επεξεργασίας εσωτερικού κανονισμού του Παν/μίου Πελοποννήσου και αξιολόγησης του ΤΘΣ.
Aσχολείται με θέματα συγκριτικής φιλολογίας, με έμφαση στην ιστορία των ιδεών, στη μελέτη του μεταφραστικού φαινομένου και ειδικότερα στη συγκριτική δραματολογία και την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου με έμφαση στον 18ο και 19ο αιώνα. Τα τελευταία χρόνια, τα μελετητικά της ενδιαφέροντα αγκαλιάζουν και τον 20ό, με επίκεντρο ζητήματα πρόσληψης και θεατρικής μετάφρασης.
Έχει δώσει διαλέξεις και σεμινάρια σε επιστημονικούς φορείς και πανεπιστήμια του εσωτερικού και του εξωτερικού (περίπου ογδόντα), έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα διεθνή Συνέδρια (γύρω στα εκατόν τριάντα), έχει διοργανώσει ειδικές θεματικές συνεδρίες, Στρογγυλά Τραπέζια και διεθνή Συμπόσια. Έχει συμμετάσχει στο πρόγραμμα ανταλλαγών του ΕΙΕ με το CNRS της Γαλλίας και έχει συνεργαστεί σε διεθνή επιστημονικά δίκτυα όπως της European Science Foundation (ESF) και της Association Internationale de Littérature comparée (AILC/ICLA). Μέλος πολλών επιστημονικών Eταιρειών (σε αρκετές απ’αυτές έχει διατελέσει και μέλος του Δ.Σ.): μεταξύ άλλων του «Oμίλου Mελέτης Eλληνικού Διαφωτισμού», της «Eλληνικής Eπιτροπής Σπουδών Nοτιο-ανατολικής Eυρώπης», της «Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας», κ.ά.
Δημοσιεύσεις
Έχει δημοσιεύσει μόνη ή σε συνεργασία εικοσιεπτά (27) αυτοτελή βιβλία (μονογραφίες και συλλογικά έργα) και γύρω στις εκατόν πενήντα (150) εργασίες, βιβλιοκρισίες και δοκίμια σε έγκριτα ελληνικά και διεθνή περιοδικά (Ο Ερανιστής, Ελληνικά, Σύγκριση / Comparaison, Παράβασις / Parabasis, Études Balkaniques, Revue des Études Sud-Est Européennes, Synthésis, Neohelicon, Studies on Voltaire and the 18th century, Journal of Modern Greek Studies, κ.ά.), στον ημερήσιο τύπο και σε πολιτιστικά ένθετα (Το Βήμα, Η Καθημερινή, Ελευθεροτυπία). Εχει συντάξει τα λήμματα για τον νεοελληνικό Διαφωτισμό στην Encyclopedia of Greece and the Hellenic Tradition (Λονδίνο-Σικάγο 2000) και την Encyclopedia of the Enlightenment, επιμ. Alan Charles Kors (Oxford University Press 2003).
Η παρούσα συνέντευξη δόθηκε στη Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά, Πρόεδρο του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου, τον Φεβρουάριο του 2023.
