Ο Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου θέτει ανάμεσα στους στόχους του να παρουσιάζει δείγματα της Λαογραφίας και της Παράδοσης Ελλάδας και Κύπρου και συμβάλλει στη διαχρονική διατήρησή τους.
Η Στήλη ‘ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΑΡΑΔΟΣΗ’ πιο κάτω παρουσιάζει τον Τσάμικο και η προσπάθεια είναι να διατηρηθούν τα βήματα χορού, ώστε ως παράδοση να δοκιμάζεται από νέους, τώρα και στο μέλλον.
Α. Ονομασία και προέλευση
Ανδρικός λεβέντικος χορός, ελληνικός παραδοσιακός. Χορεύεται σε κύκλο με ρυθμό 3/4. Σήμερα χορεύεται από άνδρες και από γυναίκες. Θεωρείται πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας – όπως ο Καλαματιανός. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου και τους Τσάμηδες του Νομού της Θεσπρωτίας Λέγεται και «κλέφτικος» γιατί στην Τουρκοκρατία χορευόταν από τους κλέφτες. Τσάμης σημαίνει ψηλόκορμος, λεβέντης – από το “τσάμι” το έλατο ή πεύκο.
Β. Τα βήματα / οι κινήσεις του Τσάμικου
Ανάλογα με την περιοχή, έχουμε διάφορες μορφές Τσάμικου, με 8, 12, 14 και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης τον χορεύουν σε 8 βήματα, ενώ στην Πελοπόννησο σε 14. Στην Ήπειρο το πάτημα είναι αργό, βαρύ, ενώ στην Πελοπόννησο οι χορευτές έχουν κινήσεις πιο απελευθερωμένες, με πηδήματα.
Β1. Ο τσάμικος των 16 βημάτων (1-16) χορεύεται με τις εξής κινήσεις:
- Το δεξί πόδι προς τη φορά και λίγο πίσω.
- Το αριστερό προς τη φορά, τα δάχτυλα προς το κέντρο.
- Το δεξί προεκβολή στο κέντρο, ελαφρά στα δάχτυλα.
- Το δεξί σε προεκβολή πίσω και λίγο δεξιά.
- Το αριστερό προεκβολή στο κέντρο, ελαφρά στα δάχτυλα.
- Το αριστερό βήμα δεξιά.
- Το δεξιό βήμα δεξιά και τα δάχτυλα προς το κέντρο.
- Πήδημα στο δεξιό – Άρση του αριστερού λυγισμένου πίσω.
- Το αριστερό πόδι αριστερά (αντίστροφα στη φορά).
- Το δεξί πόδι αριστερά.
- Το αριστερό πόδι αριστερά.
- Πήδημα στο αριστερό και άρση του δεξιού προς τα αριστερά και πάνω.
- Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά (μέτωπο προς τη φορά).
- Το αριστερό βήμα δεξιά, με τα δάχτυλα προς το κέντρο.
- Το δεξίήμα δεξιά, στα δάχτυλα, που στρέφουν προς το κέντρο.
- Το δεξί χιαστί μπροστά από το αριστερό, στην άκρη των δαχτύλων.
Β2. Ο τσάμικος των 12 βημάτων (1-12) χορεύεται με τις εξής κινήσεις
Αν παραληφθούν τα πιο πάνω βήματα 13-16, τότε προκύπτει ο τσάμικος των 12 βημάτων όπως φαίνεται σε πιο κάτω βίντεο, με μια μικρή διαφοροποίηση από το 1ο έως το 3ο βήμα.
Β3. Ο τσάμικος των 8 βημάτων (1-8) χορεύεται με τις εξής κινήσεις
Ο τσάμικος των οκτώ βημάτων χορεύεται ως εξής:
- Το δεξί προς τη φορά και λίγο πίσω.
- Το αριστερό μπροστά από το δεξί προς τη φορά.
- Το δεξί προς τη φορά.
- Το αριστερό σε άρση μπροστά από το δεξί.
- Το αριστερό, αριστερά, στη διάσταση.
- Το δεξί προς τα αριστερά.
- Το αριστερό προς τα αριστερά, στη διάσταση.
- Το δεξί σε άρση μπροστά από το αριστερό.
Γ. Ο πρωτοχορευτής – που οδηγεί την ομάδα των χορευτών – χορεύει στον τόπο/ επί τόπου, αυτοσχεδιάζει κάνει πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας λεβεντιά και επιδεξιότητα. Μπορεί να παραλλάζει τα βασικά βήματα του χορού, συνήθως με μια στροφή δεξιά ή παραλλαγές/σχεδιασμούς για να ποικίλει τον χορό. Όταν αυτοσχεδιάζει με τέτοιες φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα της περιοχής ή επαναλαμβάνουν συνεχώς τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του κύκλου.
Το χαρακτηριστικό είναι ότι ο χορός επικεντρώνεται κυρίως στον «πρώτοχορευτή» – αυτός μπορεί να σταματάει το χορό, ν’ αρχίζει να κάνει φιγούρες. Τότε οι άλλοι μένουν στάσιμοι και τον παρακολουθούν μετά συνεχίζει τον χορό με τα κανονικά βήματα, 16 ή 12 βήματα με τους άλλους μαζί ως ενιαία ομάδα.
Δ. Τα πιο κάτω βίντεο επιβεβαιώνουν οπτικά τις πιο πάνω κινήσεις του χορού… Καλό χορό να έχετε !!
