ΛΕΥΚΟΝΟΙΚΟ 1909, Όραμα και υγιείς βάσεις για το Συνεργατικό Κίνημα

ΛΕΥΚΟΝΟΙΚΟ 1909, Όραμα και υγιείς βάσεις για το Συνεργατικό Κίνημα
γράφει ο Δρ Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης

Εισαγωγή

Οι οικονοµικές και κοινωνικές συνθήκες στην Ευρώπη κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα και οι συνέπειες της Γαλλικής Επανάστασης στις κοινωνίες της Ευρώπης ήταν τέτοιες που άρχισε να αναζητείται ένα νέο µοντέλο οργάνωσης της κοινωνίας και συλλογικής αλληλεγγύης. Έτσι το 1844 γεννιέται ο συνεργατικός και ιδρύεται στο Rochdale του Ηνωμένου Βασιλείου η πρώτη συνεργατική εταιρεία που αποσκοπούσε στην αύξηση της συλλογική δράση, αποταμίευση, με τη συμβολή και την αλληλοστήριξη μεταξύ των αγροτικών και αγροβιοτεχνικών μονάδων. Αυτό εντάθηκε ώστε να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της Βιοµηχανικής Επανάστασης. Άλλαζε η προσέγγιση της κοινωνικής οργάνωσης. Στην Ελλάδα δημιουργείται η «Κοινή Συντροφία και Αδελφότητα των Αµπελακίων», ενώ στη Γερμανία τίθενται συνεργατικές αρχές από τον Raiffeisen, που ήταν η βάση λειτουργίας του συνεργατισμού στην Κύπρο, με εκκίνηση το Λευκόνοικο.

Εισήγηση του ποιητή και Πρέσβη Γουσταύου Λαφφών για Γεωργική Τράπεζα

Ο Γαλλοκύπριος ποιητής και Πρέσβης με την αφυπηρέτησή του, το 1900, επιστρέφει στη Λάρνακα και ανασυντάσσει τον λογοτεχνικό του κύκλο (όπου στην επταετία 1869-1975 σύχναζε νεαρός, ο εθνικός ποιητής της Κύπρου Βασίλης Μιχαηλίδης). Ο Λαφφών έχοντας εμπειρίες από Ευρωπαϊκές πόλεις και τη Σμύρνη, όπου υπηρέτησε, πρότεινε την ίδρυση γεωργικής τράπεζας, που να χρηματοδοτεί τους γεωργούς με χαμηλότοκα δάνεια ώστε ν’ ευημερήσουν και να απαλλαγούν από την τοκογλυφία. Η Αγγλική Διοίκηση αποδέχτηκε να μελετήσει την εισήγηση με σκοπό να τη μεθοδεύσει.

Ο πολυπράγμων Λαφφών θα είχε μελετήσει τα μοντέλα του συνεργατισμού στην Ευρώπη και μετέφερε την ιδέα πως «ο άνθρωπος, για να επιβιώσει και να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του, έχει ανάγκη να συνεργάζεται με τον συνάνθρωπο». Αυτό είναι κοινός τόπος στις κοινωνίες και δημιουργεί ένα επωφελές αποτέλεσμα για όλους. Κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν και αναπτύσσεται στην κοινωνία.

Η πρώτη αποτυχημένη δοκιμή για συνεργατισμό

Εκτός απ’ την τοκογλυφία, υπήρχε και η μάστιγα της βαριάς φορολογίας που οι Άγγλοι επέβαλλαν στους Κυπρίους, ως “φόρο υποτελείας” (92.800 λίρες ετησίως), που οι Άγγλοι κατέβαλλαν στην Τουρκία, σύµφωνα µε τη σχετική συνθήκη που υπέγραψαν µε την Τουρκία το 1878. Οι οικονοµικές και κοινωνικές συνθήκες στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως η τοκογλυφία και η φορολογία, εξασθενούσαν τον αδύναμο αγρότη και υποβάθµιζαν της ανθρώπινη υπόσταση του. Το 1904 έγιναν οι πρώτες προσπάθειες στην Πάφο για συσπείρωση των ‘τοκόπληκτων’ αγροτών. Με πρωτοβουλία του τότε πρώην Διευθυντή Γεωργίας William Bevan ιδρύθηκαν συνεργατικές εταιρείες στην Πέγεια, στη Χλώρακα, στην Κισσόνεργα και στη Μεσόγη. Η προσπάθεια δεν ευδοκίμησε γιατί δεν υπήρχαν άτομα με γνώσεις, όραμα και μέθοδο. Το κίνητρο των αγροτών εκεί ήταν πώς να αποφύγουν τους τοκογλύφους. Οι αγρότες κατάφεραν μεν να διευρύνουν κάπως τις πρακτικές γεωργικές γνώσεις τους έτσι ώστε να καταστούν παραγωγικό μέλος της κοινωνίας – ενάντιο στην οικονομική και κοινωνική καταπίεση λόγω της ασφυκτικής τοκογλυφίας – μα ήταν άδοξη η δοκιμή και παραιτήθηκε ημιτελής.

Εκκίνηση στο Λευκόνοικο με όραμα και σχέδιο. Μεταλαμπάδευση της ιδέας

Το «έλλειμα» του 1ου συνεργατικού κινήματος ήταν η απουσία κάποιων εμπνευσμένων ανθρώπων με όραμα, γνώση, αρχές και αξίες όπως της αλληλεγγύης, της αποταμίευσης, της εμπιστοσύνης στη δύναμη του συνόλου, που να είναι συμπαγές ώστε ο γεωργικός κόσμος να συνεργάζεται στενά αντί να τον εκμεταλλεύονται πυκνά.

Το 1909 ιδρύεται στο Λευκόνοικο το ‘Ταµιευτήριο Λευκονοίκου’ που σε λίγους μήνες μετεξελίχθηκε ως ‘’Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου’’ (στις 22 Νοεμβρίου) με πρότυπο τις συνεργατικές πιστωτικές εταιρείες Raiffeisen που ιδρύθηκαν στη Γερμανία και μετά στην Αυστρία. Για την ίδρυση της Εταιρείας πρωτοστάτησαν ο Ιωάννης Οικονομίδης, επιφανής προσωπικότητα της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου της τότε εποχής, ο οραματιστής Μάρκος Χαραλάμπους, Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου της κοινότητας και ο εξέχων ιατρός Μιχάλης Παπαπέτρου. Στη συνέλευση συµµετείχαν συνολικά 23 άτοµα, εκπρόσωποι της “κοινωνικοταξικής ιεραρχίας” (ένας γιατρός, δύο ιερείς, δύο δάσκαλοι, ο διευθυντής του Ταµιευτηρίου Λευκωσίας που καταγόταν από το Λευκόνοικο και δεκαεπτά γεωργοί). Στη συνέλευση υπογράφηκε το καταστατικό της συνεργατικής εταιρείας, το οποίο περιελάµβανε 11 κεφάλαια και συνολικά 31 άρθρα. Με τις πρόνοιες του καταστατικού καθοριζόταν η συνεργατική ταυτότητα της εταιρείας και προβλέπονταν οι τρόποι, οι διαδικασίες και οι µηχανισµοί, για την οµαλή κι απρόσκοπτη λειτουργία της. Τα µέλη της θα πλήρωναν επιτόκιο 10% για δάνειά τους (που μετά μειώθηκε στο 7%) – αντί 60% που ζητούσαν τοκογλύφοι. Το επιτόκιο για καταθέσεις όψεως καθορίστηκε στο 3%, για καταθέσεις τρίµηνης προθεσµίας στο 4% και για καταθέσεις προθεσµίας ενός έτους στο 5%.

Χαρισματικοί οι στυλοβάτες, ο Οικονομίδης και ο Χαραλάμπους, γνώριζαν ότι η μακρά παραμονή της Κύπρου κάτω από τον ζυγό των ξένων κατακτητών είχε καθοριστικές επιπτώσεις στην κυπριακή κοινωνία. Το κοινωνικό σύστημα που επιβλήθηκε στον λαό της Κύπρου ανέκοπτε κάθε φιλοπρόοδη προσπάθεια και αναχαίτιζε κάθε ατομική πρωτοβουλία. Ο Συνεργατισμός στο Λευκόνοικο έπρεπε, εξαρχής, να θέσει ως κέντρο του τον άνθρωπο. Έτσι θα κέρδιζε την εμπιστοσύνη του λαού να του δώσει σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο του χωριού και της περιοχής. Ως αρχές του είχε αυτές του Rochdale (Ανοικτή συµµετοχή, Δηµοκρατικός έλεγχος, Κατανοµή πλεονασµάτων ανάλογα µε τις συναλλαγές, Πληρωµή μικρού επιτοκίου στο κεφάλαιο, Εκπαίδευση, Συνεργασία, Κοινωνικό ενδιαφέρον). Αργότερά οι αρχές διευρύνθηκαν.

Εκτός από τη δόμηση αξιών και αρχών, το μέλος του Συνεργατισμού θα έπρεπε να έχει ιδιότητα και δημοκρατική στάση όπως: Κατανόηση της σχέσης αµοιβαιότητας µέλους και συνεργατικής εταιρείας, συνεχές και έµπρακτο ενδιαφέρον, προθυµία για ανάληψη διοικητικών ευθυνών, επιλογή των αρίστων στα αιρετά διοικητικά όργανα, συλλογικό πνεύµα και σεβασµός της αντίθετης άποψης, υποχρεώσεις που πηγάζουν από την τριπλή ιδιότητά του, συνεισφορά στο µετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας όλων).

Στο Λευκόνοικο απέφυγαν τα λάθη της αρχικής προσπάθειας στα 4 χωριά της Πάφου και έθεσαν υψηλούς στόχους όπως η καταπολέμηση της τοκογλυφίας και της εκμετάλλευσης από μεσάζοντες, η αλληλεγγύη, η αποταμίευση, η πίστη στη δύναμη του συνόλου. Επιμορφώνονταν οι γεωργοί ώστε να διευρύνουν τις γνώσεις τους, να καταστούν παραγωγικά μέλη της κοινωνίας, αυτόνομα, χωρίς την εξάρτηση από πλουτοκράτες, εκμεταλλευτές και καταπιεστές. Χάρη στους τρεις Λευκονοικιώτες, και κυρίως στον Μάρκο Χαραλάμπους, η πρώτη αυτή Συνεργατική έγινε πρότυπο προόδου, ανάπτυξης ατομικής πρωτοβουλίας και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, και παρεμφερώς στήριξης της παιδείας των παιδιών του αγροτών. Το αποτέλεσμα ήταν επωφελές για όλους, το δε υπόδειγμα Λευκονοίκου διαδιδόταν στον ευρύ χώρο.

Η επέκταση του Συνεργατισμού οφείλεται στη δυναμική και εμπνευσμένη δράση του Μάρκου Χαραλάμπους που διορίστηκε και ως γραμματέας της συνεργατικής Χωρικής Τράπεζας Λευκονοίκου. Μάλιστα πήρε μέρος στο Α’ Αγροτικό Σεμινάριο (Λευκόνοικο, 1920) και μετά επιμόρφωσε άλλους 15 γραμματείς νέων συνεργατικών εταιρειών αλλά και παλαιών όπως της Αθηένου, η οποία ακολούθησε το 1916 με πρωτοβουλία μιας ολιγομελούς ομάδας δραστήριων γεωργών και κτηνοτρόφων της Αθηένου που έθεσαν τις βάσεις για τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Αθηένου στο πρότυπα Λευκονοίκου.

Ακολουθεί η Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Κόρνου (1927) που ενεγράφη από τον τότε Άγγλο Έφορο Συνεργατικών Εταιρειών M.G. Zarifi. Το 1928 ιδρύθηκε η ΣΠΕ Πέρα Χωρίου Νήσου και η ΣΠΕ Αραδίππου, η ΣΠΕ «Άγιος Μάμας Τρούλλων» το 1929 – που μετονομάστηκε «ΣΠΕ Τρούλλων» – κι ακολούθησαν η ΣΠΕ Κοντέας το 1930, η ΣΠΕ Βατυλής, το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Κάτω Βαρωσίων \ Αμμοχώστου το 1938.

Ως μεσοπρόθεσμο αποτέλεσμα της μεταλαμπάδευσης του πνεύματος του λευκονικιατικού συνεργατισμού, το 1925 λειτουργούσαν 29 πιστωτικές εταιρείες για να φτάσουν ραγδαία το 1929 τις 287 – Επαρχία Πάφος (86), Λεμεσού (55), Λευκωσίας (52), Αμμοχώστου (47), Λάρνακας (30), Κερύνειας (16). Σε αυτό βοήθησε στο μεταξύ και η ίδρυση, το 1937, της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία υποσκέλισε τη Γεωργική Τράπεζα που είχε ιδρυθεί το 1925, για να παραχωρεί μακροπρόθεσμα δάνεια σε αγρότες αλλά δεν κατάφερε να έχει στέρεες βάσεις. Η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα δημιουργούσε κεφάλαια και κατάφερνε να αυτοχρηματοδοτείται επαρκώς.

Το 1929 ο Άγγλος Κυβερνήτης Sir Ronald Storrs βράβευσε με τιμητικό κύπελλο τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Λευκονοίκου ως την «άριστην εν Κύπρω τοιούτων εταιρειών, από απόψεως λειτουργίας και ωφέλιμων αποτελεσμάτων», ενώ το 1931 ο εκπρόσωπος του Κυβερνήτη, ο Sir Henniken Heaton, αναγνώρισε τον Μάρκο Χαραλάμπους ως τον πατέρα του Συνεργατισμού και τον τίμησε με ειδικό Βραβείο.

Η ιδέα του Συνεργατισμού, χάρη στον Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου και 1ο Γραμματέα του Συνεργατισμού, Μάρκο Χαραλάμπους συνδέθηκε εξαρχής με την παιδεία των νέων για να καταστούν ικανοί να διευρύνουν την ανάπτυξη της Επαρχίας. Είναι γεγονός ότι από το 1909, και για ένα σχεδόν αιώνα δημιουργικής παρουσίας του, ο Συνεργατισμός στήριξε τις σπουδές δεκάδων χιλιάδων νέων με φοιτητικά δάνεια, υποτροφίες και βράβευε χρηματικά αριστούχους τελειόφοιτους, μαθητές και φοιτητές από κοινότητες και πόλεις, των οποίων οι γονείς είχαν δράση στα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα. Ξεκινώντας από τους νέους, ο συνεργατισμός Λευκονοίκου επέκτεινε σταδιακά την κοινωφελή ευεργεσία του σε αθλητικά, φιλανθρωπικά και πολιτιστικά σωματεία και φορείς, συμβάλλοντας στην κοινωνικοπνευματική πρόοδο.

Υποθέτω ότι ο Συνεργατισμός Λευκονοίκου θα χρηματοδότησε το Σχολείο του χωριού για επέκταση, εξοπλισμό και εκσυγχρονισμό του κι ένα κέντρο επιμόρφωσης των νέων μελών συνεργατιστών. Η πιθανή αυτή αρχή για τη Μόρφωση είχε πολύ αργότερα και συνέχεια αφού η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα υπήρξε για αρκετά χρόνια μέγας χορηγός της Διεθνούς Εκπαιδευτικής Έκθεσης Κύπρου, βοηθώντας χιλιάδες μαθητές να ενημερωθούν για προγράμματα σπουδών και υποτροφιών. Ο Συνεργατισμός παρέμεινε έκτοτε προσηλωμένος στις ίδιες αξίες υπέρ των νέων και της παιδείας. Οι ανταγωνίστριες εμπορικές τράπεζες ακολούθησαν προσφέροντας δάνεια φοιτητικά.

Οι εμπορικές τράπεζες αν και τεχνολογικά, οργανωτικά και κεφαλαιακά πιο δυνατές δεν μπορούσαν να κερδίσουν μερίδιο από τον ισχυρό Συνεργατισμό (είχε πάνω από 600 καταστήματα σε πόλεις και χωριά) σε όσες μετέπειτα δεκαετίες διατηρούσε τις αρχικές αξίες και αρχές. Αλλά στις τελευταίες δεκαετίες δημιούργησε προϊόντα για τους νέους ανθρώπους του τόπου και εκσυγχρόνισε το παραδοσιακό ανθρωποκεντρικό μοντέλο του με λύσεις και επιλογές πάνω σε σύγχρονες βάσεις, μάλλον εμπορικές.

Σταθερός παρέμεινε στην αρχή να ενισχύει τα νοικοκυριά να μορφώνουν τα παιδιά τους και μετά να τα βοηθά για καριέρα στον επαγγελματικό βίο Μάλιστα κρατούσε τα επιτόκια των φοιτητικών δανείων χαμηλά. Αυτό, ως αρχή του Λευκονοίκου, ήταν μέσο να ικανοποιεί χιλιάδες γονείς να παραμένουν πιστοί πελάτες, όπως κι οι γεωργοί που εξασφάλιζαν δάνεια με ευνοϊκούς όρους. Οι εμπορικές τράπεζες μπορούσαν να δίνουν μόνο συμπληρωματικά δάνεια σε γεωργούς και βιοτέχνες και μικρομεσαίους, αλλά ποτέ δεν κατάφεραν να κερδίσουν την ψυχή τους. Μεταγενέστερα ο Συνεργατισμός έχει διαμορφώσει σύγχρονες υπηρεσίες (κάρτα για φοιτητές, πιστωτική και χρεωστική κάρτα, web card για αγορές μέσω διαδικτύου κλπ) αν και σε μικρότερη κλίμακα από ότι εμπορικές τράπεζες με προηγμένη τεχνολογία, εξυπηρέτηση και διαφήμιση.

Παρόλ’ αυτά, η Συνεργατική Κεντρική, είχε ισχυρό πρόγραμμα υποτροφιών (έφτασε τις 75 υποτροφίες το χρόνο για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε Κύπρο και εκτός). Ο Συνεργατισμός πρωτοκαθόρισε την παιδεία ως δικαίωμα των πολλών, αντί ως προνόμιο των ολίγων. Η αξιολόγηση των αιτήσεων για δάνεια έδειχναν αρχικά την προσήλωση του Συνεργατισμού στις αρχές της διαφάνειας, της χρηστής διοίκησης και της ισότητας- όπως καθορίστηκαν από τον καιρό της 1ης συνεργατικής τράπεζας στο Λευκόνοικο, όμως με τις δεκαετίες το πνεύμα τηρούσαν οι αστικές μονάδες του!

Κατά την τουρκική εισβολή ο Συνεργατισμός στράφηκε και πάλι καθαρά στο κέντρο ‘άνθρωπος’, αφού στήριξε με δάνεια χιλιάδες πρόσφυγες, ίδρυσε νέα καταστήματα και σε συνοικισμούς προσφύγων ακόμη, για να χρηματοδοτεί τους πιο άτυχους Κύπριους. Αυτό ήταν το πρώτο κόστος που σήκωσε στην πλάτη του ο Συνεργατισμός.

Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε όταν το συνεργατικό κίνηµα στράφηκε βαθιά σε τομείς με ρίσκο που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση, στρατηγική, οργάνωση και εκπαιδευμένο προσωπικό, όπως ο πιστωτικός τοµέας, o καταναλωτικός τοµέας, ο τοµέας εµπορίας γεωργικών προϊόντων, ο τοµέας µεταποίησης και ο τοµέας υπηρεσιών. Ορισμένα συνεργατικά ιδρύματα τα κατάφεραν γιατί είχαν συμβούλια με γνώση και αφοσίωση στον άνθρωπο και όχι στις ιδιωτικές ή κομματικές υποθέσεις τους. Όταν αρκετά ιδρύματα βρέθηκαν οικονομικά εκτεθειμένα, έδρασε αλλά με καθυστέρηση, ο Έφορος και η Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης, από πλευράς ελέγχου η Ελεγκτική Υπηρεσία Συνεργατικών Εταιρειών και από πλευράς των συνεργατικών ιδρυµάτων η Παγκύπρια Συνεργατική Συνοµοσπονδία και η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα. Ο εσωτερικός και ο εξωτερικός ελεγκτής δεν είχαν καθαρή εικόνα ως προς το αντικείµενο του ελέγχου για τις εταιρείες ΣΠΕ, ούτε ευαισθησία για την κοινωνική τους συμβολή. Οι εξωτερικοί ελεγκτές έπρεπε να ελέγχουν την πρακτική σε Κύπρο και εξωτερικό που ακολουθούσαν οι συνεργατικές εταιρείες, αλλά αυτές δεν είχαν ενιαίους στόχους.

Στην όλη σύγχυση υπέθαλπε για δεκαετίες η κακοδιαχείριση σε κάποιες συνεργατικές εταιρείες. Η κρίση στον τραπεζικό τομέα μετά το “κούρεμα” του 2013 κι η απουσία νομοθετικού πλαισίου έφερε τον Συνεργατισμός σε όρια διάλυσης.

Όμως, οι πελάτες των ΣΠΕ προσδοκούσαν στην εξέλιξη του συνεργατικού θεσµού στην Κύπρο. Ωστόσο, οι στρατηγικοί στόχοι του συνεργατικού κινήµατος ή ατόνισαν ή κατακερματίστηκαν. Το έργο των συνεργατικών εταιρειών να προωθήσουν τα οικονοµικά συµφέροντα των µελών τους και να ανταποκριθούν στις επείγουσες και μεταβαλλόμενες ανάγκες και στις καινοτοµίες, λόγω της εναρµόνισης του Νόµου µε το ευρωπαϊκό κεκτηµένο, ήταν πλέον δύσκολο να εφαρμοστούν. Κι όμως το 2004 η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζητά προώθηση των συνεργατικών εταιρειών εντός Ευρώπης. Ο οικονομικά εκτεθειμένος συνεργατισμός, λόγω κόκκινων δανείων και καταχρήσεων, ήταν ο Δούρειος Ίππος του εαυτού του. Έτσι το 2003 η Υπηρεσία Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών, ήλθε αργά για να περισώσει κάτι.

Είναι κρίμα, γιατί η Ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τα συνεργατικά κινήµατα της ΕΕ απευθυνόταν προς το Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών. Καλούσε την ΕΕ και τα κράτη να στηρίξουν ισχυρά τον Συνεργατισμό. Το 2014 το Κίνημα συρρικνώθηκε και συγχωνεύτηκαν παραρτήματά του, τα δε 93 ΣΠΙ που λειτουργούσε ο Συνεργατισμός, μειώθηκαν σε μόλις 18. Ο κύκλος είχε κλείσει.

Έτσι φτάσαμε στην εξαγορά του Συνεργατικού Κινήματος, όταν η Ελληνική Τράπεζα «εξαγόρασε» όλη την περιουσία και τις υποδομές του Συνεργατισμού δίνοντας ένα ποσό στην Κυβέρνηση όχι ανάλογο. Κατά δεύτερον, υπήρχαν ΣΠΕ που διατήρησαν τις αρχές και παρέμειναν υγιή χωρίς προβλήματα Θα έπρεπε να εξαιρεθούν από την εξαγορά και αυτά να συναποτελέσουν ένα «ελάσσονα συνεργατικό κίνημα». Έτσι θα σωζόταν η επιτυχημένη ιδέα του συνεργατισμού του Λευκονοίκου το 1909. Τέτοια ΣΠΕ είναι των Δημοσίων Υπαλλήλων, των Καθηγητών, των Διδασκάλων, της Αστυνομίας, των Υπαλλήλων Ημικρατικών Οργανισμών (ΑΗΚ, ΑΤΗΚ, ΡΙΚ). Η ευκαιρία πέταξε. . .

Η Ελληνική Τράπεζα θα συνεχίσει το έργο της Συνεργατικής Κεντρικής εργοδοτώντας 1100 υπαλλήλων της Συνεργατικής και λειτουργώντας 72 υποκαταστημάτων σε όλη την Κύπρο, αλλά δεν μπορεί να ανασυστήσει το όραμα που ανέτειλε στο Λευκόνοικο.

Σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος περιθωριοποιείται και που δεν είναι πια στο κέντρο, πρέπει οι αρχές και οι αξίες του Συνεργατισμού Λευκονοίκου, του 1909, ν’ ανασυσταθεί να στηρίξει τον νέο, τους μικρομεσαίους, τη παιδεία, τον πολιτισμό, την αλληλεγγύη. Ίσως, και το εύχομαι, το Πανεπιστήμιο Κύπρου και άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα τον ανασχεδιάσουν και με χρηματοδότηση από ΕΕ ν’ ανασυσταθεί μεταρρυθμισμένος, με τεχνογνωσία, καινοτομία από υγιή συνεργατικά της ΕΕ. Νέου Λευκονοίκου ανάβασις!

Παράρτημα ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΌΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΛΕΥΚΟΝΟΙΚΟ (1909)
ΩΣ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΕ (2004)

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ

1909: Ιδρύεται η Χωρική Τράπεζα Λευκονοίκου.

1914: Ψηφίζεται ο πρώτος Νόµος περί Συνεργατικών Πιστωτικών Εταιρειών.

1923: Ψηφίζεται ο Νόµος περί Συνεργατικών µη Πιστωτικών Εταιρειών.

1925: Ιδρύεται η Γεωργική Τράπεζα.

1936: Ιδρύεται το Τµήµα Συνεργατικής Ανάπτυξης.

1937: Ιδρύεται η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα υποσκελίζοντας τη Γεωργική.

1960: Το Σύνταγµα της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας τίθεται σε εφαρµογή και το συνεργατικό κίνηµα διαχωρίζεται σε ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό.

1962: Διαλύεται η Γεωργική Τράπεζα ύστερα από απόφαση της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δηµοκρατίας.

1962: Iδρύεται η Παγκύπρια Συνεργατική Συνοµοσπονδία.

1974: Πολλές συνεργατικές εταιρείες εκτοπίζονται από τους Τούρκους εισβολείς.