Μελετώντας τον Σεφέρη πριν κάποια χρόνια παρατηρούσα τη διαλεκτική του σχέση με την Κύπρο, βλέποντας ότι ταυτίζει, μάλιστα, κατά κάποιον τρόπο, τον κόσμο της Κύπρου με τον χαμένο κόσμο των παιδικών του χρόνων στη Σμύρνη. Θα τον δούμε να περιγράφει στην αδελφή του Ιωάννα Τσάτσου το 1954 «.. όλοι μας είμαστε με δάκρυα στα μάτια, μα είναι δυνατόν να ξαναπέσει η Σμύρνη στα χέρια του Τούρκου, το χωράει το κεφάλι ανθρώπου· τώρα που σου γράφω το μισοφέγγαρο ίσως στο κονάκι, και ο ήλιος βασιλεύει ήσυχος σαν και πάντα… Είμαι δυστυχισμένος αδερφή μου…». Με μεγάλη έκπληξη και ενθουσιασμό σημειώνει στο ημερολόγιό του για την Κύπρο: «Από εδώ νιώθει κανείς την Ελλάδα (ξαφνικά) ευρύχωρη, πιο πλατιά. Το αίσθημα πως υπάρχει ένας κόσμος που μιλά ελληνικά, είναι ελληνικός. Που δεν εξαρτάται από την Ελληνική Κυβέρνηση, και το τελευταίο τούτο συντελεί στο αίσθημα αυτής της ευρυχωρίας». «Τον έχω αγαπήσει αυτό τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα…. Ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους. Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι -900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους. Και τώρα γράφουν στους τοίχους των χωριών τους: «Θέλομεν την Ελλάδα και ας τρώγωμεν πέτρες…» . Θα ήθελα οι νέοι μας να πήγαιναν στην Κύπρο. θα έβλεπαν από εκεί πλατύτερο τον τόπο μας. Φοβούμαι πως με πήρε ο αισθηματισμός…»
Αλλά και σε επιστολή του (με ημερομηνία 28 Δεκέμβρη 1954) προς τον Θεοτοκά, να λέει τα εξής: «Από το καλοκαίρι του ’53 που πήγα στην Κύπρο (ξαναπήγα και φέτο) και προσπάθησα να προσέξω και να ιδώ όσο μπορούσα από πιο κοντά, τούτο με βασανίζει : Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ’ αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κύπριους–όχι-Έλληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων (το κυπριακό ζήτημα είναι πριν απ’ όλα ζήτημα καλλιέργειας, ζήτημα «κουλτούρας» με την πλατύτερη σημασία που έχει η λέξη) και ονομάζει τη φυσιολογική παιδεία αυτών των ανθρώπων «πολιτική προπαγάνδα». […] Το να αναγνωρίσει ο κόσμος ο ελεύθερος με τον οποίο συνταχθήκαμε (μαζί μ’ αυτόν και η Βρετανία) ότι οι Κύπριοι είναι Έλληνες καθαρά και παστρικά και τίμια είναι ένα πράγμα, ένα γεγονός που δεν έχει σχέση ούτε με τα ζητήματα ασφαλείας (απεναντίας, θα δυνάμωνε την ασφάλεια) ούτε με αλλαγή κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Ο Γιώργος Σεφέρης επισκέφθηκε την Κύπρο στις αρχές Νοεμβρίου του 1953 κι έμεινε στο νησί περί τις σαράντα ημέρες. Φιλοξενήθηκε από τον επιστήθιο φίλο του, από την εποχή του ’30, Ευάγγελο Λουίζο, σημαντική προσωπικότητα από την Αμμόχωστο, που επίσης είχε φιλοξενήσει στη Μεγαλόνησο και τον Ελύτη, τον Καραντώνη, τον Καββαδία και άλλους. Έχω πάντα στο νου μου τα λόγια του Σεφέρη, μαζί με την αγωνία μου για την Ελληνική Γλώσσα, όπως και ο ίδιος ο μεγάλος ποιητής, Γιώργος Σεφέρης, που στην ομιλία του όταν πήρε το Νόμπελ, στις 10 Δεκεμβρίου 1963, είπε, ανάμεσα στα άλλα: «… Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται κάθε τι ζωντανό αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης, είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά, κανόνας της είναι η δικαιοσύνη…».
«Οι γλώσσες», επισημαίνει ο αείμνηστος καθηγητής γλωσσολογίας Χρίστος Τσολάκης (1995), «είναι τα μπόγια των λαών. Ψηλώνουν με το ψήλωμα και συρρικνώνονται με τη συρρίκνωση των σκέψεων και των πολιτισμών των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν οι πολιτισμοί και οι σκέψεις να προάγονται και οι γλώσσες να φθίνουν. Αυτό και το αντίστροφο του αποκλείονται. Στην τεχνολογία οι λαοί, στην τεχνολογία και οι γλώσσες, στην ποίηση οι λαοί, στην ποίηση και οι γλώσσες».
Από τη μια, ο ελληνισμός της διασποράς ζει σε ένα περιβάλλον που είναι πια η νέα του πατρίδα, από την άλλη, όμως, πασχίζει να διατηρήσει την επιβίωση της ελληνικής. Σέβονται και αγαπούν την ελληνική γλώσσα και προσπαθούν να την μαθαίνουν, να την μελετούν και να την διδάσκουν. Η μετάδοση της μητρικής γλώσσας από τους γονείς στα παιδιά τους είναι πολύ σημαντική, γιατί δημιουργεί νέους ομιλητές και έτσι συντελείται η διατήρηση και η διαιώνισή της. Η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού, εκφραστής ιδεών, αξιών και αντιλήψεων, γι’ αυτό και βοηθά στην κατανόηση και υιοθέτηση του αντίστοιχου πολιτισμού. Η γλώσσα συμβαδίζει με τον πολιτισμό και όσο διατηρείται η γλώσσα, υπάρχει και το αντίστοιχο κομμάτι πολιτισμού. Στην γλώσσα ενυπάρχουν οι αξίες, η φιλοσοφία ζωής, η πολιτισμική ιστορία κάθε λαού. Και το πιο σπουδαίο πρόβλημα του πολιτισμού είναι να μάθει στον άνθρωπο να σκέφτεται, όπως έλεγε ο Τόμας Έντισον, Αμερικανός εφευρέτης και επιχειρηματίας.
Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας | Τάσος Λειβαδίτης
IV
Ναὶ ἀγαπημένη μου,
ἐμεῖς γι᾿ αὐτὰ τὰ λίγα κι ἁπλὰ πράγματα πολεμᾶμε
γιὰ νὰ μποροῦμε νά ῾χουμε μία πόρτα, ἕν᾿ ἄστρο, ἕνα σκαμνὶ
ἕνα χαρούμενο δρόμο τὸ πρωὶ
ἕνα ἤρεμο ὄνειρο τὸ βράδι.
Γιὰ νά ῾χουμε ἕναν ἔρωτα ποὺ νὰ μὴ μᾶς τὸν λερώνουν
ἕνα τραγούδι ποὺ νὰ μποροῦμε νὰ τραγουδᾶμε
Ὅμως αὐτοὶ σπᾶνε τὶς πόρτες μας
πατᾶνε πάνω στὸν ἔρωτά μας.
Πρὶν ποῦμε τὸ τραγούδι μας
μᾶς σκοτώνουν.
Μᾶς φοβοῦνται καὶ μᾶς σκοτώνουν.
Φοβοῦνται τὸν οὐρανὸ ποὺ κοιτάζουμε
φοβοῦνται τὸ πεζούλι ποὺ ἀκουμπᾶμε
φοβοῦνται τὸ ἀδράχτι τῆς μητέρας μας καὶ τὸ ἀλφαβητάρι τοῦ παιδιοῦ μας
φοβοῦνται τὰ χέρια σου ποὺ ξέρουν νὰ ἀγγαλιάζουν τόσο τρυφερὰ
καὶ νὰ μοχτοῦν τόσο ἀντρίκια
φοβοῦνται τὰ λόγια ποὺ λέμε οἱ δυό μας μὲ φωνὴ χαμηλωμένη
φοβοῦνται τὰ λόγια ποὺ θὰ λέμε αὔριο ὅλοι μαζὶ
μᾶς φοβοῦνται, ἀγάπη μου, καὶ ὅταν μᾶς σκοτώνουν
νεκροὺς μᾶς φοβοῦνται πιὸ πολύ.
Η Γλώσσα (τα γράμματα) είναι η Φωνή του Πολιτισμού. “Αν κάποιος μάθει καλά Ελληνικά, μπορεί να βρει σχεδόν ολόκληρη την ποίηση στον Όμηρο”, υποστήριζε ο Ezra Pound, 1885-1972, Αμερικανός ποιητής. Αυτή η έγνοια για την Ελληνική Γλώσσα και το απανταχού Ελληνικό στοιχείο, την Ελληνική Ταυτότητα, μας οδήγησε στην ίδρυση του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου και μας κρατά ενωμένους με όραμα, στόχους και έργα. Ο πολιτισμός περιέχει την κάθε οικονομική, διανοητική, κοινωνική, πολιτική και ηθική ανάπτυξη ενός λαού και αποτελεί τη διαπαιδαγώγηση και τη μόρφωση ενός λαού και τον εξευγενισμό της ζωής του με την καλλιέργεια και την ανάπτυξη των επιστημών, των γραμμάτων, των τεχνών, πνευματικών και ηθικοκοινωνικών αξιών. Εργαζόμαστε καθημερινά με σεβασμό και αίσθημα ευθύνης για την εξέλιξη της υποδομής μας, του διαδικτυακού μας κόμβου, www.cultural-association.org, υπέρ της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, για την οικουμενικότητα του Ελληνικού Πολιτισμού και την προστασία της Γλώσσας μας, της Παράδοσης, της Λαογραφίας, της Καλλιτεχνικής και Λογοτεχνικής Δημιουργίας και γενικά της προσφοράς στον Πολιτισμό, υπό το όραμα της πολιτιστικής διπλωματίας, με τη συνέργεια επιστημόνων, ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, που με ζήλο παράγουν πολιτισμό.
Ο Αριστοτέλης είχε πει ότι ο σκοπός της τέχνης δεν είναι να αναπαραστήσει την εξωτερική εμφάνιση των πραγμάτων, αλλά την εσωτερική τους σημασία. Όπως είναι τα συναισθήματα που δεν φαίνονται. Το ίδιο συμβαίνει και στα γραπτά κείμενα αλλά και σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης, όπως ο χορός. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα να ερμηνεύσει αυτό που βλέπει με το δικό του τρόπο διότι η τέχνη δεν έχει όρια και φραγμούς. Η τέχνη έχει την αρετή να ενώνει λαούς και φυλές, να προσδιορίζει πολιτισμούς, να ορίζει ιστορικές αφετηρίες και να προκαλεί αναμνήσεις και ποικίλα συναισθήματα. Ο πολιτισμός είναι έκφραση, θετική ενέργεια, το κορυφαίο φάρμακο, αντίδοτο, θεραπεία, ασπίδα, λύση, λύτρωση, ανάταση, εξύψωση. Ελάτε μαζί μας! “Ότι πολύ – πολύ αγαπάμε μες στα όνειρά μας κατοικεί. Ας σηκώσουμε την αυλαία του ονείρου για να μπούμε στον θαυμαστό μας κόσμο!» Marc Chagall, Ο Ακροβάτης του Ονείρου (Φίλια Δενδρινού).
Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά
Πρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου
Θεσσαλονίκη, 2019
