Αρθρογραφία

Η νεανική λογοτεχνία

Νεανική λογοτεχνία

Η Νεανική Λογοτεχνία ξεκίνησε με το κίνημα του Διαφωτισμού στην Ευρώπη. Με το πέρασμα των χρόνων αναγνωρίστηκε η ιδιαιτερότητά της και έτσι πλέον αποτελεί ένα ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος. Η νεανική λογοτεχνία αντιμετωπίζει τον νέο ως αυτόνομη μονάδα και τείνει να  ικανοποιήσει τις ανάγκες του, να καλύψει τον μορφωτικό χώρο του, να συμπληρώσει την κοινωνική προσωπικότητά του. Συνδέεται οργανικά ή ταυτίζεται με τη λογοτεχνία για μεγάλους. Όμως, σταδιακά έχει αυτονομηθεί και προβάλλει τις νέες ηθικοκοινωνικές άξιες και πρακτικές για να βοηθηθεί ο νέος σε μια βέλτιστη προσαρμογή στη ζωή.

Η Νεανική Λογοτεχνία είναι ο συνεκτικός χώρος όπου συνυπάρχουν λογοτεχνήματα α) που απευθύνονται στις αισθητικές απαιτήσεις και τα ενδιαφέροντα της εφηβικής και νεανικής ηλικίας και β) που ανταποκρίνονται στοχευμένα στο αντιληπτικό, γλωσσικό και συναισθηματικό επίπεδο της.

Στα βιβλία για τους νέους συναντώνται δυο ετερογενείς κόσμοι: ο κόσμος των παιδιών και ο κόσμος των ώριμων. Ανάμεσα τους υπάρχει ένα χάσμα που εντοπίζεται στις αντιλήψεις, στα βιώματα, στους πόθους και στις ορμές των νέων. Ένας οδηγός, που ίσως αγνοείται, είναι η αρχαία ελληνική λογοτεχνία που είναι μία ηθική λογοτεχνία· περιέχει αξίες και θέτει ηθικούς προβληματισμούς. Αρκετοί συγγραφείς την έχουν ως βάση, για να προσφέρουν στον νέο εκφραστικά και καλλιτεχνικά μέσα να κρίνουν τί είναι ωραίο, τι είναι καλό και τί κακό, τί ηθικό και τί ανήθικο, τί ωφέλιμο και τί βλαβερό, για την κοινωνία, το κράτος, τον πολίτη. ‘Το ηθικά ωφέλιμο με το τερπνό είναι ο ιδανικός αισθητικός συνδυασμός’, κατά τον Οράτιο. Τα κείμενα δομούνται έτσι ώστε να συμβάλουν στην ψυχαγωγία όσο και στην πνευματική ανέλιξη του, στη διαμόρφωση της ελεύθερης συνείδησης του και τελικά στην ωρίμανση της προσωπικότητάς του.

Οι καλοί συγγραφείς νεανικής λογοτεχνίας λαμβάνουν υπόψη τους τη δραστικότητα του ωραίου λόγου και τις ψυχικές ανάγκες της νεανικής ηλικίας, ώστε να της προσφέρουν κείμενα που πρώτιστα θα κάνουν τη συνείδηση του νεαρού αναγνώστη να λειτουργήσει αισθητικά. Συχνά περιέχουν και κάποια ιδεολογικά μηνύματα. O καλός λογοτέχνης για νέους συνειδητοποιεί την ευθύνη του και προσπαθεί ‘να εκφράσει τον άγγελο και όχι το δαίμονα που κρύβει μέσα του’. Η λογοτεχνία στη σχέση της με τον νέο αναδεικνύεται σε μορφωτικό αγαθό που συμβάλλει στην καλλιέργεια του ανθρώπινου ήθους, δονεί την καρδιά, οδηγεί στην ψυχική ανύψωση, φωτίζει τον πόνο και τη χαρά, μυεί στη γλώσσα και στην εκτίμηση της ομορφιάς.

Η Νεανική Λογοτεχνία βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη, από πλευράς περιεχομένου και μορφής. Έχει απελευθερωθεί από παλιούς φραγμούς, περιορισμούς ή άκαμπτους ηθικούς κώδικες. Οι συγγραφείς της έχουν μεγαλύτερη ελευθερία να πειραματιστούν και να πρωτοτυπήσουν, πιο κοντά σε ό,τι ζητούν οι νέοι.

Οι καλοί συγγραφείς νεανικής λογοτεχνίας λαμβάνουν υπόψη τους τη δραστικότητα του ωραίου λόγου και τις ψυχικές ανάγκες της νεανικής ηλικίας, ώστε να της προσφέρουν κείμενα που πρώτιστα θα κάνουν τη συνείδηση του νεαρού αναγνώστη να λειτουργήσει αισθητικά. Συχνά περιέχουν και κάποια ιδεολογικά μηνύματα. O καλός λογοτέχνης για νέους συνειδητοποιεί την ευθύνη του και προσπαθεί ‘να εκφράσει τον άγγελο και όχι το δαίμονα που κρύβει μέσα του’. Η λογοτεχνία στη σχέση της με τον νέο αναδεικνύεται σε μορφωτικό αγαθό που συμβάλλει στην καλλιέργεια του ανθρώπινου ήθους, δονεί την καρδιά, οδηγεί στην ψυχική ανύψωση, φωτίζει τον πόνο και τη χαρά, μυεί στη γλώσσα και στην εκτίμηση της ομορφιάς.

Η Νεανική Λογοτεχνία βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη, από πλευράς περιεχομένου και μορφής. Έχει απελευθερωθεί από παλιούς φραγμούς, περιορισμούς ή άκαμπτους ηθικούς κώδικες. Οι συγγραφείς της έχουν μεγαλύτερη ελευθερία να πειραματιστούν και να πρωτοτυπήσουν, πιο κοντά σε ό,τι ζητούν οι νέοι.

Σίσσυ Σιγιουλτζή-Ρουκά
Θεσσαλονίκη, 2023