Κριτική Προσέγγιση στην Ποιητική Συλλογή «Συμμετρικά και Ασύμμετρα» του Τίτου Χριστοφίδη

Ο τίτλος της νέας ποιητικής συλλογής του δρος Τίτου Χριστοφίδη προδιαθέτει για το φιλοσοφικό υπόβαθρο των 50 ποιημάτων που συναριθμεί, πιστοποιώντας την επιταγή της ποίησης, κατά τον αριστοτελικό ορισμό, ως το «φιλοσοφώτερον και σπουδαιότερον ….». Επιβεβαιώνει, συγχρόνως τη γενική αποτίμηση του ομότεχνου του Γιάννη Βαρβέρη, όπως αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Τα ποιήματα του Τίτου Χριστοφίδη τα μαγνητίζει ένας εύρωστος στοχασμός φιλοσοφικής τάξης.» Ένα μαγνητικό πεδίο, προφανώς, του οποίου η πυκνότητα των ποιητικών φορτίων ασκεί ελκτικές δυνάμεις αναγνωστικής μέθεξης και πολυεπίπεδης νοηματοδότησης στα σημαινόμενα των αλληγορικών επισημάνσεων και των μεταφορικών τους συμβολισμών.

Ο ιατροφιλόσοφος ποιητής, ως εκ του λειτουργήματος του με την ειδικότητα του οφθαλμιάτρου, επιστρατεύει τα διφυή σύνεργα της δισυπόστατης τέχνης του, προκειμένου να ιχνηλατήσει τη σφαιρική θέση των πραγμάτων, βυθοσκοπώντας τον αμφιβληστροειδή όχι απλώς της αισθητηριακής αλήθειας αλλά της αληθινής τους συναίσθησης. Έτσι, ολοένα εμβαθύνοντας με λεπταίσθητη χειρουργική ακρίβεια κάτω από τα φαινόμενα της ψευδαισθησιακής πλάνης είτε της παραμορφωτικής τους αληθοφάνειας, άλλοτε καταδύεται στο εστιακό κέντρο ενός ενδότερου μυσταγωγικού φωτός και άλλοτε αναδύεται, για να αποκωδικοποιήσει τα κρυπτικά μηνύματα στη δική του υπεργήινη «Φασματογραφία», που δεν επιδέχεται ωστόσο αλλοτριωτικές μεταβολές. Αφυπνίζοντας την εποπτεύουσα όραση πέραν από τους «Ορίζοντες» μιας πανοραμικής οιονεί μεταφυσικής ορατότητας πολυπρισματικών διαθλάσεων, πυροδοτεί και συνδαυλίζει συνεχώς τους «Οπτικούς ερεθισμούς». Ιδού μια ενδεικτική πρόσβαση της ως άνω ενορατικής και οραματικής οπτικής του πανδερκούς ποιητικού οφθαλμού, που παραπέμπει σε αποσπασματικούς στίχους από τα εντός εισαγωγικών αντίστοιχα ποιήματα: «Στόχος η φασματογραφία υψηλής τεχνοτροπίας./ Παρεμπιπτόντως η επεξεργασία αμβλύνει τις γωνίες / στιλβώνει το παρείσακτο σε μάτια ευπαθή,/ σκληρά τρεναρισμένα στην πρόσληψη ως φλέγον /ό,τι μπορεί να σιγοκαίει όμως δεν φλέγεται ποτέ.» Ποτέ δεν πίστεψε ότι ορίζοντας / σημαίνει άκρη τελική του ορατού /ασάλευτου περίχωρου / της περικυκλωμένης / μονότονης μας σιγουριάς.{…} Οι οπτικοί ερεθισμοί των υπαρκτών χρωμάτων / φωτιάς και αναμνήσεων διαπερνούν βολβούς / αποδομούνται σε νευρικούς ερεθισμούς».

Το εξόχως καλλιεργημένο ποιητικό αισθητήριο και η ασκημένη αισθητική πρόσληψη  του Τίτου Χριστοφίδη όπως έχει καταδειχθεί από τις τρεις προηγούμενες ποιητικές του συλλογές αποδίδουν στο μέτρο του καθημερινού συμπαντικού μας κόσμου την πραγματική του όψη, διακρίνοντας τα «Συμμετρικά και τα Ασύμμετρα». Σε αντιδιαστολή προς τη ρασιοναλιστική αρχή της μη σύζευξης των αντιθέτων, προσλαμβάνεται  η  ρεαλιστική  ερμηνεία της Ηρακλείτειας  συνύπαρξης τους για τη δομή και την ουσία του Κόσμου. Αν η νομοτέλεια υπαγορεύει την αρμονική συμμετρία της φύσης, η σημερινή προπάντων ανθρώπινη συνθήκη ενστερνίζεται τον κανόνα της υπέρβασης της έλλογης μεσότητας του μέτρου, της ασυμμετρίας, της αντινομίας και της αντίφασης, της άκρατης υπερβολής και του παράλογου ως συστατικά στοιχεία σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Εξ ου και εμβληματικός ο πίνακας που φιλοτεχνεί το εξώφυλλο της συλλογής, έργο του χειρουργού οφθαλμίατρου επίσης, δρος Κυριάκου Πιερίδη, ενός άλλου ιατρού δημιουργού στην εικαστική ποίηση των σχημάτων και των χρωμάτων. Η υδατογραφία του αποδίδει εύγλωττα την εναρμόνια συμμετρία ενός φυσικού τοπίου σε υπαινικτική αντιπαραβολή με τη δυσαρμονική ασυμμετρία των κοινωνικοπολιτικών καιρών μας και των ακραίων καιρικών φαινομένων σε αύξουσα ασυμμετρία οικολογικής καταστροφής.

Η εικαστική δημιουργία δια χειρός του καλού συναδέλφου του ποιητή μας δεν θα μπορούσε να μην εμπνεύσει το ακροτελεύτιο ποίημα της συλλογής, που φέρει τον ομώνυμο τίτλο «Υδατογραφία Εξωφύλλου» και που αποτυπώνει ευσύνοπτα το βαθύτερο περιεχόμενο της, για τούτο και αξίζει να το παραθέσουμε ολόκληρο: «Φθόγγοι ξεχύθηκαν/ από το ανοιχτό παράθυρο στο δρόμο/ με βήμα προς το πουργκατόριο ./ Φυτεύτηκαν στη γη / βλάστησαν δέντρα πράσινα / με αποχρώσεις ομοιόμορφων συλλογισμών./ Η υδατογραφία τους στολίζει /το εξώφυλλο των σκιρτημάτων./ Ο χρόνος  και αν είναι /η μεγαλύτερη παγίδα./ Σε εγκλωβίζει  στο δικό του /μη αμφισβητούμενο σημείο./ Ούτε πιο  γρήγορα μήτε πιο αργά./ Η μέση απόσταση από τα άκρα /δεν είναι πάντα το ιδανικό./ Υπάρχουν στη ζωή κι οι σταθερές /αμετακίνητες πορείες./ Το θέμα είναι η διάγνωση /και οι δικές σου, δικές μας /σιγουριές και όχι οι διάδρομοι /ανάμεσα στα δέντρα να λειτουργούν / όμοια έξοδοι από το δίλημμα /σαν αμετάβλητες υπεκφυγές./ Προθάλαμοι αδιεξόδων».

Το ποίημα διανθίζουν στην αντικρινή σελίδα σκόρπια φύλλα, όπως και στην απέναντι σελίδα των περιεχομένων που προτάσσονται της συλλογής, χάριν συμμετρίας. Τόσο το ποίημα όσο και η καλλιτεχνική του πλαισίωση παραπέμπει συνειρμικά στο ποίημα «Φύλλο απορίας» της ομώνυμης τρίτης συλλογής του Χριστοφίδη, με το ομόηχο αντιθετικό λογοπαίγνιο «απορία-πορεία» και σε άμεση διαλεκτική συνήχηση με τον επίσης επιλογικό στίχο του παρατεθέντος ποιήματος.

Ο ποιητής όμως, δεν συνομιλεί μόνο με προηγούμενες ποιητικές του συλλήψεις, αλλά και με αγαπημένους του αξιοσπούδαστους ποιητές μέσα από ένα εκτεταμένο πεζό ποίημα, που επιστεγάζει επίσης τη συλλογή.Το ορμέμφυτο προανάκρουσμα του προ-ειδοποιεί: «Ίλιγγος ποιητικής αισθητικής των μη παροπλισμένων γενεών ». Κατανυκτική πανδαισία οι γνώριμες ποιητικές τους φωνές στην κατά σειρά συνάντηση του με τους Σικελιανό, Σεφέρη, Ελύτη, Καββαδία, Βάρναλη, Ρίτσο, Παλαμά. Και της δικής μας ντοπιολαλιάς ,με τους Βασίλη Μιχαηλίδη, Λιπέρτη,Καρνέρα και Λιασίδη. Χωρίς να παραλείπει στη συνέχεια τους Καρυωτάκη, Πόε, Εμπειρίκο, Κομφούκιο, Σκαρίμπα, Βρεττάκο, Ανθία και Θοδόση Πιερίδη. Για να κλείσει το ευτυχισμένο αυτό συναπάντημα με τον αγαπημένο του Καβάφη και εγκαρδίως να υπομνήσει: «Ποίηση, γνώση, τέχνη, αισθήσεις διεγείρει, μοναδικό ανάχωμα αντίβαρο της άγνοιας, ο πλαστουργός αποδοχής ατέλειωτου μυστήριου στο χρόνο».