Ζαφειρίου Σταύρος

Ο Σταύρος Ζαφειρίου γεννήθηκε το 1958 στη Θεσσαλονίκη. Έχει εκδώσει 14 ποιητικές συλλογές και 4 παραμύθια, κριτικά κείμενα σε περιοδικά κι εφημερίδες. Υπήρξε τρεις φορές υποψήφιος για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και μία φορά για το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου. Το βιβλίο «Προς τα πού (Μια πολεμική ιστορία)» τιμήθηκε το 2013 με το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού ‘Ο Αναγνώστης’, το δε παραμύθι του «Το καρναβάλι των ζώων» με βραβείο του Κύκλου Παιδικού Βιβλίου.

Με το έργο του Σταύρου Ζαφειρίου ασχολήθηκαν σπουδαίοι κριτικοί λογοτεχνίας και άνθρωποι των γραμμάτων. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Από τις γαλλικές εκδόσεις L’Harmattan κυκλοφορούν, σε μετάφραση της Janine Kaminski, τα ποιητικά βιβλία του: Vers Où (Une histoire de guerre), 2014, Difficile, 2015 και La Physique, 2021, ενώ στην Ιταλία, σε μετάφραση του Crescenzio Sangiglio, κυκλοφορούν τα βιβλία ποιημάτων του: Giusto per non dementicar la lingua, 2016 και Quanto il rumore della vita teme la propria eco, 2017.

Ο Σταύρος Ζαφειρίου με τις μεγάλες ποιητικές συνθέσεις του, ανάμεσα στον μύθο, τον φιλοσοφικό στοχασμό και την ανάλυση της ψυχής του σύγχρονου ανθρώπου στο σημερινό τραγικό γίγνεσθαι, αφήνει τη σκέψη και τη φαντασία του να ξαναδούν τον κόσμο από άλλη θέση, για να επιχειρηθεί από εκεί μια νέα αρχή. Ο Ζαφειρίου συνδιαλέγεται με φιλοσόφους και τραγικούς, τον Άμλετ, τον ποιητή Τ.Σ.Έλιοτ. Στο έργο του πρωταγωνιστεί ο διχασμένος άνθρωπος εν κρίσει, που αδυνατεί να βρει τον ρόλο του σ’ αυτόν τον κόσμο Το «εγώ» τού ανθρώπου, με ορθολογική χρήση του λόγου μπορεί να υπερπηδά τα εμπόδια, απαντά σε αντιθέσεις μα και σε αδιέξοδα. Θεωρεί ο Ζαφειρίου τη λογοτεχνία παιχνίδι της γλώσσας και των εννοιών, χρησιμοποιεί την ιστορία να «επανεκκολάψει» διδάγματα και λησμονημένες αρχές. Καλεί τον αναγνώστη να αναστοχαστεί πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση, τον φέρνει αντιμέτωπο με τις παλινωδίες της ιστορίας, τη βεβήλωση των αξιών, το πνευματικό αδιέξοδο, το επικίνδυνα δύσβατο παρόν, την αδυναμία της τέχνης να βρει ρόλο. Μέσω της γλώσσας αναπαριστά τη δική του θέαση τού πραγματικού κόσμου, τη στάση απέναντι στην ιστορία, την απόπειρά του να κατανοήσει σε βάθος το γίγνεσθαι στον παρόντα χρόνο. Αυτή η οδύσσεια του δημιουργού έχει πολλές περιπέτειες, πολλούς σταθμούς και μια νέα και άγνωστη Ιθάκη. Τον απασχολεί σε πολλά έργα η έξοδος από το πλατωνικό σπήλαιο στον άγνωστο κόσμο των φυσικών πραγμάτων, με τις αντίστοιχες συνέπειες της εξορίας από τον Παράδεισο. Αναζητεί την αρχή των πάντων, μια νέα αρχή που αμφισβητεί το βέβαιο των στερεοτύπων. Η ποιητική τού Σταύρου Ζαφειρίου παραπέμπει σε σύνθετη κοσμοθεωρία. Ο σκληρά σμιλεμένος στίχος του δεν γίνεται ανελεύθερος, όπως σε πολλούς ποιητές. Βασίζεται στη γραφή του, που πηγάζει από τη ζωή, συγκεκριμένα από την πορεία του και το πνεύμα του. Η ξεχωριστή ποίηση του Ζαφειρίου είναι μια ειλικρινής ομολογία των προβληματισμών και των αδιεξόδων του σύγχρονου ανθρώπου, ενώ ο ίδιος αγωνιά και ανησυχεί για τη μοίρα του ανοχύρωτου ανθρώπου σ’ έναν απάνθρωπο κόσμο.

Με συνθέσεις μεγάλης πνοής, ο ποιητής Σταύρος Ζαφειρίου δίνει επική διάσταση στη γραφή του, μας συγκλονίζει με τη μυθική σκέψη και τη φαντασία του, συνδιαλέγεται με φιλοσόφους, με σπουδαία βιβλία, με έργα τέχνης. Παραθέτει στο πρωτότυπο και σε μετάφραση κείμενα σε άλλες γλώσσες, όχι όμως τα αρχαία ελληνικά. Εκείνα προφανώς είναι διαχρονικά και παγκόσμια, δηλώνουν την πορεία μας και την πορεία της ανθρωπότητας. Χτίζει ένα τείχος και κυριαρχεί μέσα στο δικό του τοπίο, με αποτέλεσμα να γεννιέται μια ποίηση τολμηρή και πρωτότυπη σε όλα τα επίπεδα. Μας δείχνει πώς, μακριά από κάθε νύξη στη μεταφυσική, ο άνθρωπος ξεπερνά όλα τα εμπόδια και λύνει τις αντιθέσεις με την ορθολογική και ιστορική χρήση του λόγου. Ένα παράδειγμα. Στο Ενοχικόν. Ο μονόλογος ενός δράστη (2010), εξετάζει τη γραφή ως σκηνή διαλόγου ανάμεσα στην τιμωρία και τη λύτρωση. Πρόκειται για τη μετάλλαξη της ίδιας της σάρκας τού ενόχου σε πεδίο γραφής. Το βιβλίο αρχίζει με σκηνικές οδηγίες. Η θεατρικότητα ενισχύει το στοχασμό, τον κάνει τόσο έντονο, που αναρωτιέμαι αν αυτό που διαβάζω είναι ποίηση ή μήπως μία νέα γραφή, που ο αναγνώστης καλείται να προσδιορίσει. Γι’ αυτό η ποιητική τού Ζαφειρίου παραπέμπει σε σύνθετη κοσμοθεωρία. Για να εκφραστεί χρειάζεται ένας νέος στίχος. Ο σκληρά σμιλεμένος στίχος του βασίζεται σε γραφή, που πηγάζει από τη ζωή, συγκεκριμένα την πορεία του και το πνεύμα του, τον άνεμο που ως Αίολος φυσά ο ίδιος μέσα στην ποίησή του. Αποτέλεσμα, μια πηγαία και καθαρή ποίηση. Με το έργο τού Σταύρου Ζαφειρίου ασχολήθηκαν σπουδαίοι κριτικοί λογοτεχνίας και άνθρωποι των γραμμάτων. Η παιδεία τους και η αγάπη τους για την ποίηση τους οδηγεί σε ρηξικέλευθα σχόλια, που φτάνουν στην καρδιά της ποιητικής του και της φιλοσοφικής –ή και αντιφιλοσοφικής– σκέψης του. Καθώς διαβάζω την ποίησή του, νιώθω ότι σκάβω τη γη και ανακαλύπτω μάρμαρα με φιγούρες υπολείμματα μιας άλλης πιθανής Δημιουργίας. Απεικονίζουν το δικό του στίγμα, τη δική του ποιητική. Προβληματίζει και κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση.

Ζωή Σαμαρά
Ομότιμη Καθηγήτρια Θεωρίας της Λογοτεχνίας και του Θεάτρου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης