«ΚΑΛΙΛ ΤΖΙΜΠΡΑΝ: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ» σε μετάφραση του Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδη

Χαιρετισμός της Προέδρου του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου

Θεωρείται σημαντικό το να μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα ένα λογοτεχνικό έργο ποιητικό και τέτοιας διεθνούς αναγνώρισης και κυκλοφορίας, όπως ο «Προφήτης» του Λιβανοαμερικανού ποιητή, ζωγράφου και φιλόσοφου Καλίλ Τζιμπράν. Φέτος κλείνουν εκατό χρόνια από την πρώτη αγγλική έκδοση του έργου, και ο βραβευμένος λογοτέχνης Δρ. Ιωσήφ Ιωσηφίδης ανέλαβε τον δύσκολο ρόλο της μετάφρασης. Τα τελευταία 15 χρόνια είχε μελετήσει κάθε τι σχετικό με το έργο και τη ζωή του Τζιμπράν, καθώς και τις σχέσεις φιλίας και συνεργασίας Λιβάνου και Ελληνισμού εδώ και τρεις σχεδόν χιλιετίες, όπως και το όραμα του ποιητή για ειρήνη και ευημερία στη γειτονιά της πατρίδας του· εξ’ ου το μήνυμα για συνεχή αναζήτηση: «Η οικία σας δεν θα είναι άγκυρα αλλά ιστός.» Η παρούσα ελληνική μετάφραση του «Προφήτη» επιβεβαιώνει πόσο μεγάλη πρόκληση είναι τέτοιο εγχείρημα. Όντως, ο μεταφραστής πρέπει πρώτα να εμβαθύνει στις ιδέες του πρωτότυπου, να «εγκλιματιστεί» στο πνεύμα και στο μήνυμα του μεταφραζόμενου για να μεταφέρει πιστά –από τον ένα γλωσσικό κώδικα στον άλλο– εικόνες, ιδέες και πολιτισμικά στοιχεία που μπορεί να μην υπάρχουν καν στη γλώσσα προς την οποία μεταφράζει, δηλαδή τη «γλώσσα στόχο». Ο Ιωσηφίδης, ως μεταφραστής, ανακάλυψε τα εργαλεία τέτοιας προσέγγισης· άλλωστε, έχει μεταφράσει και άλλα έργα, Νομπελιστών συγγραφέων με βαθιές ιδέες. Ως ποιητής κατέχει το ειδικό πλεονέκτημα να μεταφράζει ποιητή με την ανάλογη «γλώσσα», με ροή και ορθή επιλογή λέξεων. Όντας έμπειρος γνωρίζει ότι η λογοτεχνική μετάφραση δεν μπορεί να υποταχθεί σε νόρμες, αφού κάθε κείμενο και κάθε συγγραφέας εκφράζει διαφορετικό πολιτισμικό ρεύμα και ακόμη έχει τη δική του προσωπικότητα και γραφή, πίσω από την οποία κρύβονται και αυτοβιογραφικά στοιχεία –για παράδειγμα τα λόγια του ήρωα του έργου Αλμουσταφά είναι αυτά του Καλίλ Τζιμπράν στις σχέσεις του με λόγιους και καλλιτέχνες της εποχής του. Πρόσθετα, πριν μεταφράσει τον «Προφήτη» του Τζιμπράν, ο Ιωσηφίδης είχε μελετήσει εμβριθώς την persona και τον βίο του ποιητή, την τεράστια περιπέτειά του στη γενέτειρα Λίβανο, στην Αμερική, και τα καλλιτεχνικά, φιλοσοφικά ρεύματα στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο ποιητής πόνεσε, έμαθε, δίδαξε, αφού έθραυσε τ’ όστρακο που έκλεινε την αντίληψή του, όπως έγραψε ο Τζιμπράν. Συγχαίρω τον Δρα Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδη για την ποιοτική μετάφραση ενός έργου τόσο διάσημου και καθόλου εύκολου. Ως δεξιοτέχνης της πένας και μεταφραστής, απέδωσε το πρωτότυπο κείμενο με μαεστρία και με σεβασμό στο πνεύμα και στο γράμμα του έργου. Λάμπρυνε –με γραφή εύληπτη, ρέουσα και ευχάριστη– ένα από τα άριστα λογοτεχνικά έργα του 20ου αιώνα, που παραμένει σταθερά στην κορυφή των πωλήσεων διεθνώς! Χαίρομαι που ο βραβευμένος Δρ Ιωσηφίδης συμβάλλει με τη μετάφραση του κορυφαίου αυτού έργου στην «πολιτιστική διπλωματία» που ο ΣΠΕΚ αναπτύσσει με έκδοση ξένων άξιων έργων στα Ελληνικά κι αντίστροφα έργων Ελλήνων ή Κυπρίων σε ξένες γλώσσες.

Σίσσυ Σιγιουλτζή – Ρουκά
Πρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου

Εισαγωγή του Μελετητή – Μεταφραστή Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδη

Η μετάφραση ενός έργου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ιδίως όταν πρόκειται για ποίηση, πόσο μάλλον όταν αγγίζει υψηλές έννοιες όπως η ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο χρόνος, η αυτογνωσία, η ομορφιά, η φιλία, το καλό και το κακό και όταν είναι ένα έργο βγαλμένο μέσα από πόνο και τραυματικές εμπειρίες του ίδιου του συγγραφέα. Όφειλα, λοιπόν, αφού στόχευα σε μια μετάφραση άρτια, να είχα μελετήσει το κάθε ουσιώδες για τον μέγιστο ποιητή και στοχαστή των αιώνων, τον Καλίλ Τζιμπράν. Αυτός, που μια ζωή αναζητεί μιαν αλήθεια, αφού είναι δύσκολο να βρει την αλήθεια, όπως γράφει. Και στέκει (και διαβάζει) μακριά για να είναι (να κρίνει) από κοντά. Οξύμωρο, όμως αληθινό. Στ’ αλήθεια πόσες παρομοιώσεις και μεταφορές! Όμοια απαντώνται σε παραβολές του Χριστού, σε ρήσεις του Σωκράτη και άλλων μεγάλων. Δίνουν ζωή στις λέξεις! Πείθουν. Πέρα απ’ τα πιο πάνω αφιέρωσα πολύ χρόνο και προσοχή, όπως όντως όφειλα, για να τηρώ παρόν το πνεύμα του ποιητή, με απόλυτο σεβασμό στις λέξεις και στο ύφος, που είναι νυστέρια του εγχειρήματος. Η γλωσσική απόδοση διατηρείται απλή, κατανοητή και ρέουσα, χωρίς λεκτικούς ελιγμούς. Είναι ποίημα πρόζας, σε εποχή που η ποίηση τείνει προς την πρόζα –ωστόσο, χωρίς να συγχέω την επιφάνεια με το βάθος. Η ποίηση του μεγάλου Λιβάνιου δεν είναι θέμα μορφής, αλλά έντασης και φλόγας. Τα όρια μεταξύ της ποίησης και της πεζογραφίας δεν είναι τόσο ευδιάκριτα. Όμως, η σύγκλιση αφορά τις μορφές τους, ενώ η καλή ποίηση, όπως του Τζιμπράν, υπερβαίνει τα όρια των μορφών. Κι εντυπωσιάζει όταν συνθέτει, κάποτε ταυτίζει, αντίθετες έννοιες (Η μέρα του χωρισμού θα ’ναι μήπως η μέρα της συγκέντρωσης; Ο ίσκιος σου στα πρόσωπά μας ήταν φως) τροφή σκέψης για πολλούς, όπως το «θανάτω θάνατον πατήσας» της Ανάστασης. Η κοινωνία είναι συγχυσμένη και οι θεσμοί ρευστοί: «Δεν μπορείτε να διαχωρίσετε τον δίκαιο απ’ τον άδικο» παραδέχεται ο ποιητής και καλεί τον θεϊκό εαυτό του να βάλει τάξη! Μου είναι γοητευτικά σκοτεινός/ μυστηριώδης, όπως ο Ηράκλειτος (Κι όταν η σκιά ξεθωριάζει και δεν υπάρχει πια, το φως που σιγοσβήνει γίνεται σκιά ενός άλλου φωτός). Έχει σκέψεις που ξαφνιάζουν που όμως δίνουν απαντήσεις π.χ. Όταν χωρίζεις απ’ τον φίλο σου μην θλίβεσαι. Από μακριά τον βλέπεις καθαρά, όπως ο ορειβάτης το βουνό του, ή πάλι, Αφήστε τη φωνή που είναι μες στη φωνή σας να μιλήσει στ’ αυτί του αυτιού του. Ίσως εισάγει θεωρίες της Ανατολής π.χ. περί μετενσάρκωσης (… Μετά μια άλλη γυναίκα θα με ξαναφέρει στη ζωή) αλλά παραμένει πιστά προσηλωμένος στον Θεό και στέλνει βαθιά θρησκευτικά μηνύματα, όταν ομολογεί ταπεινά σ’ Αυτόν: «Εσύ είσαι η ανάγκη μας· προσφέροντάς μας Εσύ περισσότερα απ’ τον Εαυτό σου, μας δίνεις το παν». Η εμπειρία μου από την μετάφραση είναι μέγα κέρδος για μένα. Κέρδισα απ’ τη μουσική που κρύβει, από το φως πίσω από το σκοτάδι του, από το κάλεσμα για συνέργεια με τον συνάνθρωπο με φράσεις του όπως «να ‘μαστε όπως τα λουλούδια με τις μέλισσες». Αλλά περισσότερα για την αξία του έργου του και τη δικαίωση τού ποιητή μετά από την τεράστια περιπέτειά του μπορείτε να διαβάσετε στα 2 δοκίμια μου για τη ζωή του –αφού βέβαια πρώτα αναγνώσετε το ποίημα του που προηγείται. «Κανείς δεν μπορεί να προστάξει τον κορυδαλλό να μην κελαηδά». Ο κορυδαλλός του Τζιμπράν ας κελαηδά. Ευχαριστώ θερμά τους υποστηρικτές της έκδοσης αυτής: το ΥΠΕΞ Κύπρου, τον πρώην Εκπρόσωπο της Μαρωνιτικής Κοινότητας στη Κυπριακή Βουλή κ. Ιωάννη Πογιατζή, τον κ. Μάριο Τανούση Γενικό Διευθυντή του Invest Cyprus, και τις τράπεζες στην Κύπρο που συνδέονται με τον Λίβανο: ASTROBANK, SOCIETE GENERALE, BIBLOS BANK. Ευχαριστώ τον ΣΠΕΚ για την ποιοτική έκδοση και την προβολή του έργου διεθνώς.

Δρ Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης
ποιητής – ερευνητής
Πρόεδρος Ένωσης Λογοτεχνών Κύπρου
Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου