Ο Λευτέρης καταγίνεται με όλα σχεδόν τα είδη λόγου: ποιήματα, (χαϊκού κ.ά), παραμύθια, δοκίμια, άρθρα και τώρα – στην παρούσα έκδοση- με διηγήματα. Στα διηγήματά του, που έχουν μάλιστα διακριθεί με βραβεία και επαίνους σε πολλούς πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς, συνυφαίνονται το ρεαλιστικό με το φανταστικό, το ονειρικό με το εξωλογικό. Μέσα απ’ αυτά, ξεπηδούν εικόνες καθημερινές – που μυρίζουν χωριό και μπισκότα της γιαγιάς, καμένο ξύλο από το τζάκι και ιστορίες του παππού, έχουν τη γλύκα των παραδοσιακών γλυκών του κουταλιού, αλλά και την πίκρα της προσφυγιάς. Παράλληλα όμως, υπάρχουν και εικόνες υπερρεαλιστικές. Μέσα από τη διήγηση, που διανθίζεται με διάλογο, σχόλια, περιγραφή και άλλους αφηγηματικούς τρόπους – βλέπουμε εικόνες φανταστικές και σουρεαλιστικές, όπως ψυχές που υπερίπτανται, σε νεκροταφεία φυματικών, προσδίδοντας μια μαγική και μεταφυσική διάσταση στην αφήγηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο διηγηματογράφος κατορθώνει να συγκινήσει και να προβληματίσει τον αναγνώστη και παράλληλα να τιμήσει μ’ αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο τη μνήμη τους.
Ήταν πια ώρα οι δυο ψυχές, του Τίτο και της Θεοδώρας, να φύγουν. Βγήκαν στον δρόμο. Πέρασαν από βουνά και λαγκάδια, από κοιλάδες και λόφους, ώσπου έφτασαν πίσω στο κοιμητήριο. Εκεί που τα νεκρά σώματά τους περίμεναν. Περίμεναν ένα μνημόσυνο, λίγο λάδι στο καντήλι τους ή έστω ένα λουλούδι στον τάφο τους. Στον πρώτο τάφο έγγραφε «Τίτος 12/10/44 – 14/8/47» και στον άλλο «Θεοδώρα Ιεροδιακόνου, θανούσα 8/3/48, ετών 22». Και ύστερα οι δυο ψυχές ανέβηκαν ξανά στον ουρανό, μέχρι την επόμενη φορά που θα ξαναέρχονταν πίσω σε ετούτο τον κόσμο…
Ο αφηγητής, πανταχού παρών, άλλοτε πιο αποστασιοποιημένος – σε γ΄ πρόσωπο – και άλλοτε πιο εξομολογητικός, σε α΄ πρόσωπο, βλέπει με την καθάρια σαν μωρού παιδιού ματιά του τους ήρωές του. Με ευαισθησία, τρυφερότητα και ενίοτε ειρωνεία, μας μεταφέρει τα συναισθήματα των προσφύγων, τη μοναξιά του ηλικιωμένου, τα βάσανα των φυματικών ακόμα και την κακία και δυστυχία της κουτσομπόλας γειτόνισσας.
Έδωσαν και σήμερα το παρόν τους οι ένοικοι. Εκείνη βρισκόταν πάλι εκεί, με τ’ άγρυπνο μάτι της, στο μπροστινό μικρό παράθυρο του πρώτου διαμερίσματος, δίπλα ακριβώς απ’ την είσοδο κι απέναντι απ’ τις σκάλες, να μουρμουρίζει και να κουτσομπολεύει. Είναι η κυρία Φρόσω, η ιδιοκτήτρια της μικρής πολυκατοικίας. Δεν της ξεφεύγει τίποτα. Όπου τη χάσεις θα τη βρεις πίσω από παράθυρα και κλειστές πόρτες. Τον άντρα της τον έχει ξαποστείλει εδώ και χρόνια… στον άλλο κόσμο. Πόσα ν’ αντέξει ο καημένος! Παιδιά δεν έχει. Η ζωή της είναι ταγμένη να κατασκοπεύει τις ζωές των άλλων. Σκληρή γυναίκα κι αδίστακτη. Έχει έναν κακό λόγο για όλους. Και το νοίκι το θέλει στην ώρα του. Εκείνη η μέρα ήτανε η μέρα της κατάθεσης…
Εν ολίγοις, τα διηγήματα του Λευτέρη μιλούν για απώλεια, προσφυγιά, νόστο, για λαϊκούς άνθρωπους που παλεύουν παρά τις αντιξοότητες, για ανθρώπους στην «ανατολή» και στη «δύση» τους. Η νοητή γραμμή που ενώνει όλα τα διηγήματα, θα λέγαμε, είναι η απώλεια και η κοινή, τραγική «μοίρα» των ανθρώπων. Πίσω απ’ όλα αυτά όμως, κρύβεται η βαθιά αγάπη του για τον Άνθρωπο και η Ελπίδα που δεν πεθαίνει ποτέ…
Ο μύθος, κάθε φορά, όπως συμβαίνει παραδοσιακά με τα διηγήματα, επικεντρώνεται γύρω από ένα βασικό γεγονός με έναν κεντρικό ήρωα, αποτυπώνεται δηλαδή ένα επεισόδιο σημαντικό για τον ήρωα και την πορεία του. Όλα τα συμβάντα οδηγούν, εν τέλει, στην κορύφωση, στο ανώτατο σημείο ενδιαφέροντος και συγκίνησης, το τέλος του διηγήματος, ενώ – κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης- η πλοκή, τα διάφορα επεισόδια και περιστατικά, οι περιπέτειες των ηρώων κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Επιπλέον, οι ιστορίες του συγγραφέα έχουν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά και αρετές του διηγήματος: αληθοφάνεια, συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, θέματα καθημερινά.
Στη διηγηματογραφία του, ο Λευτέρης, στήνει αριστοτεχνικά, με λιτότητα, πυκνότητα και ευαισθησία τις ιστορίες του, κατορθώνοντας να ψυχογραφήσει τον κάθε ήρωα, παρά τη συντομία της διήγησης. Οι ιστορίες του διηγηματογράφου, παρόλο που είναι φανταστικές, φαντάζουν οικείες, αφού ανοίγουν “βαλίτσες” αναμνήσεων από τον καταραμένο Ιούλη, τον ξεριζωμό μετά από την καταστροφή της Σμύρνης, αλλά και πιο επίκαιρα θέματα, όπως τις απώλειες από τον κορωνοϊό. Μαζί με τους ήρωές του, βιώνουμε τις απώλειες αυτές, κουβαλώντας ως τεκμήρια του πόνου το μαντήλι, τη βαλίτσα, το κουκλάκι, τις φωτογραφίες, τις αναμνήσεις.
Ακόμα, στο βιβλίο του Λευτέρη συνυπάρχουν αρμονικά νεκροί και ζωτανοί. Οι ψυχές υπερίπτανται, επισκέπτονται τόσο τα νεκρά σώματα όσο και τους ζωντανούς, οι ζωντανοί μιλάνε με τους αποθαμένους, αφού γι’ αυτόν τίποτα δεν είναι τελεσίδικο, ούτε καν ο θάνατος. Οι ήρωες του είναι θυμόσοφοι, πολλές φορές στωικοί, λαϊκοί, απλοί, βασανισμένοι, που βίωσαν την απώλεια, την προσφυγιά, τον πόλεμο, την πανδημία και ,εντούτοις, ψύχραιμοι, στωικοί, συμφιλιωμένοι με τη μοίρα τους, δεν χάνουν ποτέ την αθωότητά τους, κυρίως όμως την ελπίδα τους. Ο Λευτέρης είναι, βεβαίως, εκτός από σπουδαίος συγγραφέας, και καλός δάσκαλος και παραμυθάς και αυτό καθίσταται εμφανές στο μοναδικό παραμύθι που περιλαβάνεται στην παρούσα έκδοση και μιλά για το καλό, την αρετή, την αγάπη, την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο, που θα επιτευχθεί μέσω των βιβλίων και των πεφωτισμένων δασκάλων.
Στο μεταξύ, η Ελπίδα θα εξηγούσε το σχέδιό τους στον Ήλιο που θ’ άφηνε το πρωί τις λέξεις να πηδήξουν στις πρώτες Ηλιαχτίδες του σαν θα ‘φταναν στη Γη. Για να φωτίσουν τα κεφάλια των δασκάλων, να μπουν στις καρδιές τους και στη συνέχεια να περάσουν στα βιβλία.
Τα διηγήματα και το παραμύθι είναι συγκινητικά χωρίς να είναι δακρύβρεχτα, είναι ευκολοδιάβαστα και απλά, χωρίς να είναι απλοϊκά. Είναι μια συλλογή ιστοριών νοσταλγικών, θυμίζει άλλες εποχές, χωρίς όμως να είναι παρωχημένη. Μια καλαίσθητη έκδοση με πολλές μικρές, τρυφερές ιστορίες ιδανική για διάβασμα σε αυτούς τους δίσεκτους καιρούς, όταν θέλουμε να ξεφύγουμε από τη μίζερη πραγματικότητα και δεν έχουμε χρόνο ή διάθεση για επικών διαστάσεων μυθιστορήματα.
Δέκα διηγήματα και ένα παραμύθι που θα σας ταξιδέψουν σε τόπους μαγικούς σε ανατολή και δύση πάνω στο ουράνιο τόξο της ελπίδας!
Ευδοκία Ζορπίδου,
Φιλόλογος
